DSCN6160 (Kopiowanie)

4. Struktura mikroskopowa orp/iiiisinńw jywych: komórki t tkanki 143

W tym czasie, gdy pary centriol wędrują ku biegunom komórki, zanika błona jądrowa i wyodrębniają się chromosomy. Są one krótkie i grube (rys. 3 na ryc. 4-20) i możni) wyraźnie zauważyć ich podwójną strukturę - obie chromatydy.

W komórkach roślinnych, w których ccntriolc nic występują, nic obserwuje się astrosfery. natomiast wrzeciono kariokinetycznc powstaje.

Metafaza. W metafazie chromosomy układają się w tzw. płaszczyźnie równikowej, a więc prostopadle do włókien wrzeciona kariokinetycznego (rys. 4b, ryc. 4-20). Obserwowane od strony którejś z centriol i ułożone są w twór przypominający kształtem gwiazdę (rys. 4a, ryc. 4-20). Każdy z chromosomów rozdziela się od środka na dwie chromatydy - centralne części chromatyd (tzw. centrómery) odpychają się, podczas gdy brzegi pozostająjeszczc złączone. Do podzielenia centromeru dochodzi jednocześnie we wszystkich chromosomach.

Anafaza. Chromatydy - zwane już od tej chwili chromosomami potomnymi rozchodzą się ku przeciwległym biegunom komórki (rys. 5, ryc. 4-20). Dokładny mechanizm powodujący ruch chromosomów ku biegunom jest właściwie nieznany. Najpowszechniej przypuszcza się, że chromosomy pociągane są przez skracające się włókienka wrzeciona kariokinetycznego. Jednym z dowodów kuiczliwości włókienek jest obecność w nich - obok wspomnianej już tubuliny dwóch białek: miozyny i aktyny. Białka te w bardzo dużych ilościach występują w mięśniach i powodują ich skurcz. Według innej teorii włókienka wrzeciona odgrywają jedynie rolę „szlaku” w wędrówce chromosomów ku biegunom, zaś siłą poruszającą chromosomy byłoby ich wzajemne odpychanie. Substancja zawarta pomiędzy siostrzanymi chromatydami, absorbując wodę, odpychałaby chromatydy od siebie. Nie jest wykluczone, że w ruchu chromosomów biorą udział obydwa zjawiska.

Pomiędzy oddalającymi się grupami chromatyd pozostają naprężone białkowe nitki, tworzące tzw. włókienka miedzystrefowe.

Telofaza. Osiągnięcie biegunów komórki przez chromosomy oznacza początek telofa/y. Rozpoczyna się wówczas proces rekonstrukcji jądra, przebiegający w odwrotnej kolejności niż profaza. Chromosomy wydłużają się, zakręcają i łączą w nici chromatynowc (rys. 6 na ryc. 4-20). Odtwarza się błona jądrowa (rys. 7 na ryc. 4-20). W końcowym okresie telofazy na matrycy organizatora jąderkowego wytworzone zostaje jąderko.

W momencie odtworzenia błony jądrowej kończy się kariokineza. a zaczyna podział cytopłazmy czyli cytokineza.

W komórkach zwierzęcych jej początek sygnalizują aktywne ruchy na powierzchni komórki i w cytoplazmie, przypominające musowanie. Być może są one odbiciem aktywności szybko rosnącej błony komórkowej. Komórka wydłuża się, a w jej płaszczyźnie równikowej powstaje przewężenie, które stopniowo pogłębia się i dzieli cytoplazmę na połowy. W ten sposób powstają dwie komórki potomne, każda o jednym jądrze.

Natomiast w komórce roślinnej po zakończeniu telofazy aparat Golgiego przemieszcza się w płaszczyznę równikową komórki i rozpoczyna się wydzielanie włókienek celulozy. Gromadzące się włókienka tworzą blaszkę środkowa (ryc. 4-21), rozbudowującą się od centrum ku brzegom komórki Proces podziału kończy się całkowitym rozdzieleniem dwóch ki imórek przez now o powstałą ścianę komórkową.

Hyc 4-21 Cytokineza ar komórce roił i ■ koniec taftofa/y:

%• wyuwr/jtmc Hmii Mudkowcj; i • uuójhlenie komórek poiumnyefc MM*lą / Uawfci łwdkmwj l J»)