DSCN6341 (Kopiowanie)

szczurów na człowieka. Dżuma - która przed odkryciem antybiotyków powodowała cpidcnfo wyniszczające nieraz całe miasta i państwa, przebiega pod dwiema postaciami: dymieniczą alfo płucną. Tam. gdzie występuje, nadal powoduje duży odsetek zgonów (5% chorych).

Chorobą odzwierzęcą, również przebiegającą pod dwiema postaciami: dymieniczą i pluchą, jest tularemia. Wywołuje ją pałeczka tularemii (Pasteurella tirfarensis), w Polsce bytująca głównie^ organizmach zajęcy i królików. Pałeczka krztuśca (Bordetella periussis) powoduje krztusiec czyli koklusz - zakaźną chorobę wieku dziecięcego, charakteryzującą się napadami ciężkiego kaszlu z dusznością i gorączką. Koklusz pozostawia trwałą odporność, co wykorzystano dla opracowani] skutecznej przeciw niemu szczepionki. Skuteczną szczepionkę wynaleziono także przeciw błonicy (dyfterytowi). W chorobie tej - wywoływanej przez maczugowca błonicy (Corynebacterium diphieriae) śmierć chorego może nastąpić albo przez uduszenie - błony, wytworzone rn.in. z uszkodzonych tkanek (stąd polska nazwa: "błonica”) zamykają światło krtani i tchawicy - alfo też w następstwie zatrucia organizmu wysoce toksyczną egzotoksyną (por. tabela 7-VII). Wioskowy^ różvcv (Erysipelothru insidiosa) atakuje głównie rzeźników; bakterie przedostają się od zwierząt przez uszkodzenia skóry do organizmu, powodując zakażenie (różycę). Prątek gruźlicy (Mycobacterium tuberculosis) wywołuje gruźlicę; jest to najczęściej choroba płuc, przebiegać może pod różnymi postaciami i w skrajnych przypadkach powoduje nieodwracalne uszkodzenie płuc i śmierć. Gruźlica może atakować również inne narządy: stawy, kości, kręgosłup, nerki - doprowadzając do ich zniszczenia. Dzięki szczepieniom ochronnym, leczeniu oraz obowiązkowym badaniom (zdjęcia rtg) epidemię gruźlicy udało się opanować; choć - niestety - w ostatnich latach liczba zachorowań w Polsce wzrasta. Rozwojowi choroby sprzyja palenic papierosów. Prątek trądu (Mycobacterium leprae) wywołuje przewlekłą, straszną (bo oszpecającą i kaleczącą) chorobę zwaną trądem, wciąż jeszcze powszechną w krajach tropikalnych. W chorobie tej części ciała ulegają nieodwracalnemu uszkodzeniu i zniszczeniu - chory traci np. nos, uszy, palce, z czasem całe kończyny. Trąd jest trudny do wyleczenia i często prowadzi do kalectwa.

Bakterie mające kształt laseczek podzielić możemy na laseczki tlenowe (Bacillus) i beztlenowe (Clostridium). Do tych pierwszych należy laseczka wąglika (Bacillus anthracis). Może ona przetrwać przez wiele lat w glebie, występuje też w organizmach zwierząt. Po przedostaniu się do ustroju człowieka wywołuje wąglik (“czarną krostę”), objawiający się czarnymi owrzodzeniami na skórze w miejscu wniknięcia zarazka, zapaleniem płuc albo zapaleniem opon mózgowych. Wśród laseczek

spożyciu wytworzonej przez nią toksyny (por. tabela 7-VII). Laseczka tężca (Clostridium tetani) rozwija się w zanieczyszczonych, odciętych od dopływu tlenu ranach. Wydzielona przez nią egzotoksyna (tabela 7-VlI) oddziałuje na synapsy nerwowomięśniowe, powodując silne (tężcowe) skurcze wszystkich mięśni. Choroba charakteryzuje się dużą śmiertelnością (50% chorych), dlatego też przy wszystkich skaleczeniach, które uległy zanieczyszczeniu glebą lub nawozem, należy -oprócz oczyszczenia i zdezynfekowania rany - zapobiegawczo podać surowicę (anatoksynę) przeciwtężcową. Rany zakażone ziemią mogą stać się też przyczyną zgorzeli gazowej (wywołuje ją laseczka zgorzeli gazowej - Clostridium perfrigens).

Przecinkowce (ryc. 7-6) chorobotwórcze dla człowieka należą do rodzajów Vibrio i Spirillum. Przecinkowiec cholery (tfbrio cholerne albo V. comma) atakuje prawie wyłącznie człowieka, a do zakażenia dochodzi przez wypicie zarażonej wody (rzadziej przez pokarm). Endotoksyna bakteryjna hamuje wchłanianie wody w jelitach, dlatego też w cholerze występuje ostra, bezbólowa biegunka, prowadząca do odwodnienia organizmu i do śmierci.

Rząd promieniowców (Actinomycetales) gromadzi drobnoustroje, które niegdyś zaliczano do grzybów ich ciała bowiem makroskopowo przypominają grzybnię; zbudowane są jednak z komórek orokariotycznych Być może promieniowce stanowią pomost pomiędzy bakteriami a grzybami Większość promieniowców występuje w glebie i w wodzie, istnieje jednak kilka gatunków