DSCN6408 (Kopiowanie)

7 /TTflW*'    ■MIJJHn W IIS

Podziały milolyczne komórek tkanek mcrystcmatycznych powodują przyrost łodygi (podobnie jak i korzenia) nie tylko na długość, lecz również na grubość. U większości roślin jednoliściennych zachodzi przyrost pierwotny (w wyniku rozrostu merystemów pierwotnych), natomiast u dwuliściennych i nagonasiennych ma mieisceprzyrost wtórny. W tym przypadku miazga wiązek wytwarza ku obwodowi nowe komórki łyka (łvko wtórne), zaś w kierunku rdzenia - nowe komórki drewna (drewno wtórne - tyc. 7-74). W naszym klimacie (umiarkowanym) podziały komórek nie mogą zachodzić w zimie. Dlatego też u roślin o łodydze wieloletniej (drzew i krzewów) odkładane co roku w okresie wegetacyjnym drewno wtórne tworzy pierścienie przyrostów rocznych. Są one widoczne gołym okiem, albowiem naczynia i cewki drew na, które powstały wiosną, są większe i wydają się jaśniejsze od tych, co zawiązały się w lecic i na początku jesieni. Licząc pierścienie przyrostu rocznego można obliczyć wiek ściętego pnia. Ponieważ grubość pierścieni rocznych zmienia się w zależności od klimatu w danym okresie (gdy wiosna i lato są ciepłe i wilgotne, pierścień jest lepiej rozwinięty), można na podstawie starych pni wnioskować o zmianach klimatu na przestrzeni dziesięcioleci, a nawet wieków. W przewodzeniu wody i soli mineralnych od korzeni do liści biorą udział jedynie najmłodsze (a więc najbliżej miazgi położone) warstwy drewna; określamy je iakobicl. Natomiast starsze, znajdujące się bliżej rdzenia, nazywane twardziela, nic przewodzą i przejmują funkcję mechaniczną, zwiększając wytrzymałość pnia rosnącego drzewa.

Komórki miazgi wiązek przewodzących odgrywają też rolę w gojeniu się ran (np, po uszkodzeniu zewnętrznej części łodygi). Ponieważ przyrost łodygi na grubość powoduje rozciąganie i pękanie skórki, zostaje ona przekształcona wc wtórną tkankę okrywającą: korek, który powstaje w następstwie podziałów miazgi wtórnej, zwanej fclogcncm (miazga korkotwórczal. Warstwa korkowa wraz z fclogcncm twarzy peryderme. Korek - jak pamiętamy z rozdz. 4.S.2.1. - zbudowany jest z martwych komórek o nieprzepuszczalnych dla wody ścianach, zaś z otaczającą atmosferą kontaktuje się poprzez przctchłinki: otwory wypełnione tkanką parcnchymatyczną. Przetchlinki są widoczne na powierzchni kory w postaci kropek lub pasemek (ryc. 7-75); ich przestrzenie międzykomórkowe łączą się z przestrzeniami w tkankach wc wnętrzu łodygi i umożliwiają dyfuzję gazów (z powietrza do wnętrza łodygi i odwrotnie).

U roślin jednoliściennych wzrost łodygi odbywa się nieco inaczej. U traw wzrost na długość ma miejsce w międzywęźlach; tuż nad węzłem występuje warstwa komórek kambialnych zwana meryslemem wslawowym (intcrknlamvmV W następstwie podziałów tych komórek powstają nad merystemcm komórki o wydłużonych kształtach (strefa elongneji). Przyrost łodygi na grubość albo nie zachodzi, albo też ma miejsce u niektórych gatunków (palmy, dracena, aloes), ale jest również odmienny. Rozrzucone nieregularnie w łodydze wiązki przewodzące u roślin jednoliściennych są zamkllisls, a więc nic zawierają miazgi. U lvch roślin nietypowa miazga powstaje z miekiszu kory. Wytwarza ona ku obwodowi korek, do wnętrza zaś nowe pokłady miękiszu i nowe wiązki przewodzące, tzw. leptocentryczne (łyko tych wiązek znajduje się w środku, otoczone elementami drewna). U innych roślin jednoliściennych, jak np. bambus, zboża, komórki miękiszu we wnętrzu łodygi ulegają rozerwaniu, co powoduje powstanie pustych przestrzeni w centrum międzywęźli.

Liść jest narządem odżywiania się rośliny, a zatem jego podstawowe funkcje to fotosynteza, transpiracja i wymiana gazowa. Liście są wytworami łodyg, powstają w węzłach, są rozmieszczone w określony sposób i charakteryzują się przeważnie ograniczonym wzrostem. Zazwyczaj są szerokie i płaskie (co daje im największą powierzchnię fotosyntezy i wymiany gazowej), choć np. liście szpilkowych (zwane igłami) są długie i wąskie, podobnie jak liście (kolce) kaktusów; o specyficznych rodzajach liści będzie mowa nieco dalej.

Liście rozwija

c. 7-75). W pąkach wierzchołkowych i w j

powstają boczne wyrostki, zwane zawiązkami liściowymi (wytwarzane są przez merystemy wierzchołkowe łodygi). Zawiązki przekształcają się wewnątrz pąka w malutkie liście (ryc. 7-75). Po zrzuceniu na wiosnę