DSCN6432 (Kopiowanie)

7. Prtfjhd świata istot żyiiych i ich klasyfikacja 139

(kilka do kilkunastu milimetrów długości) i mają postać worka, przytwierdzonego jednym końcem (tzw. biegunem nboralnym) do podłoża. Po przeciwległej stronie znajduje się otwór gębowy, otoczony miłkami (ryc. 7-84A). Ściana polipa zbudowana jest z dwóch warstw komórek: zewnętrznej fkrodcmn (epidermy) i wewnętrznej entodcmw (czyli gastrodermy). Te dwie warstwy komórek nabłonkowych oddzielone są błoną podstawną o różnej grubości, czyli mczoglea. Zarówno w cktodermic, jak i w entodermie występują komórki nahłonkowo-mieśniowe (mioepitelialne), których skurcze umożliwiają ruchy polipa, a nawet jego przemieszczanie się za pośrednictwem czułków. Wyrostki mięśniowe komórek ento- i ektodcrmalnych przebiegają prostopadle względem siebie, tworzą zatem układ mięśni podłużnych i okrężnych. Umożliwiają w ten sposób najrozmaitsze ruchy polipa: kurczenie, wydłużanie, zwijanie się i wyginanie; najbardziej ruchliwe są naturalnie czułki. W cktodermic występują poza tym komórki parzydełkowe (ryc. 7-84B), komórki zmysłowe (połączone z wypustkami komórek nerwowych, znajdujących się w mczoglei) i nieliczne komórki gruczołowe. Znacznie więcej komórek gruczołowych występuje w warstwie wewnętrznej, wyścielającej jamę chłonąco-trawiącą. Komórki te wydzielają enzymy trawienne pod wpływem zarówno bodźców nerwowych (przekazywanych za pośrednictwem wypustek komórek nerwowych), jak i bodźców dotykowych i chemicznych. Jednak najliczniejsze w entodermie sąenterocyty, czyli komórki nabłonkowo-odżywczc (ryc. 7-84B), które przesuwają pokarm w jamie gastralnej za pomocą wici i w chłaniają strawione substancje odżywcze. Wreszcie komórki śródmiąższowe (intcrstycjalnc) mają za zadanie tworzyć “zapas” komórkowy, ponieważ są one pluripotencialne. a więc mogą rozmnażać się oraz przekształcać we wszystkie pozostałe rodzaje komórek. Stułbiopławy maja olbrzymie możliości regeneracyjne, na co zresztą wskazuje ich grecka nazwa (Hydra w mitologii greckiej oznaczała potwora, któremu w miejsce odciętej głowy wyrastały dwie nowe).

U parzydcłkowców pojawiają się po raz pierwszy komórki nerwowe; tworzą one sieć, łączącą komórki nabłonkowo-mięśniowe i gruczołowe z komórkami zmysłowymi

Słodkowodne stułbie w korzystnych warunkach rozmnażają się bezpłciowo przez paczkowan ie. Natomiast wzrost stężenia dwutlenku węgla stanowi bodziec do rozmnażania płciowego. Większość stułbi jest rozdziclnopłciowa, ale występują także gatunki obojnacze (hermafrodytyczne). W Polsce najpospolitszym gatunkiem iest stułbia pospolitafflut/ra vulgaris) w odmianie rozdzielnopłciowej (var. aiienuata). Rzadziej spotkać można stułbie szara (Pelmalohydra oligactis), osiągającą długość do 3 cm (jej czułki, choć nieraz długie na 25 cm, są tak cieniutkie, że zauważyć je można dopiero pod lupą). Gatunek ten może być groźny nawet dla małych rybek

fi I .    , S , ,    .    ,_.    1 ,.    eumatofor

(3-5 centymetrowych), które giną uśmiercone przez parzydełka,

choć oczywiście nie mogą być pochłonięte ani strawione przez    leduzoid

polipa. Stułhia zielona (Chlorohydra viridissima) zawiera

w komórkach entodermy zielone glony, których nie trawi, a które nadają jej barwę ochronną. Nie wiemy, czy oprócz ubarwienia

nić chwytna z parzydełkami

stułbia la ma jeszcze jakieś korzyści z takiej symbiozy. W Europie, Azji i Ameryce wystepuiemeduza słodkowodna (Crasoedacusta marginata), u której postać polipa do niedawna nie była znana.

które występują w wodach ciepłych mórz w postaci - nieraz bąecznie kolorowych - kolonii. W kolonii takiej poszczególne

osobniki wykazują znaczny stopień specjalizacji: są polipy    gonozoki

wytwarzające meduzy (tzw. meduzoidy), polipy żerne (gastrozoidy),

Pd ipy wytwarzające komórki płciowe (gonozoidy). W górnej części    cist

kolonii znajdują się nieraz wypełnione gazem pęcherze plawne

•pncutrialofory), umożliwiające unoszenie się w wodzie. U gatunku    Ryc. 7-85. Schemat budowy

"hysaliuphysalis)    rutkopluwu; opis w tckścta (Jl»