DSCN6453 (Kopiowanie)

Układ nerwowy zbudowany jest z dwóch zwojów: mózgowego (położonego nad przełykiem) i podprzelykowego, połączonych pierścieniem okołoprzełykowym. W zwoju mózgowym mieszczą się ośrodki hamowania, w zwoju podprzełykowym - ośrodki pobudzania. Ze zwoju podprzełykoweg# wzdłuż przewodu pokarmowego biegnie pień nerwowy, przechodząc w każdym segmencie przez zwój segmentałny, od którego biegną gałązki nerwowe do poszczególnych mięśni i narządów. Zwoje segmentalne. koordynując skurcze mięśni okrężnych i podłużnych, umożliwiają ruchy pierścienic.

Liczący około 10 tysięcy gatunków typ pierścienic dzielimy na cztery gromady: prapicrścicnice. wieloszczcty. skąpo szczęty i pijawki.

Prapierścienicc (Ąrchiannelida) tworzą małą gromadę, w której ujęto gatunki prymitywne, pozbawione szczecinek i zewnętrznej segmentacji. Żyją przeważnie w morzach, a w procesie ich rozwoju osobniczncgo występuje postać larwalna zwana trochoforą.

Wieloszczety (Polychaela) są również przeważnie zwierzętami morskimi. Każdy ich segment ma parę bocznych wyrostków, tzw. przvnóżv Iparapodiówł. składających się z dwóch płatów i uzbrojonych w pęczki mocnych szczecinek (stąd nazwa: wieloszczety). Parapodia stanowią zaczątki odnóży: u wieloszczetów służą do pływania, pełzania po dnie i wędrówek w wykopywanych w piasku chodnikach. U niektórych gatunków na parapodiach występują skrzeła, pełniące funkcje oddechowe. Ponieważ większość wieloszczetów to drapieżniki, posiadają one dobrze rozwinięte przednie segmenty, tworzące tzw. płat mózgowy, zaopatrzony w narządy zmysłów: oczy, anteny (narządy zmysłu chemicznego) i macki (zmysł dotyku). Drapieżnikiem, czasem zaś padlinożercą jest żyjąca w Bałtyku, dorastająca do 20 cm długości nereida (rodzaj Nereis - ryc. 7-103). Jej parapodia - poza pływaniem i pełzaniem po dnie - biorą udział w wymianie gazowej, ponieważ nereidy - jako drapieżniki - są ruchliwe i wymagają stosunkowo dużej ilości tlenu. Gatunki z rodzaju nalepian (Arenicola) żyją w tunelach, które ryją w mule i piasku na dnie morza. Są one geotrofami (gr. \gea - ziemia, trophein-odżywiać się), podobnie jak dżdżownice, a więc pochłaniają duże ilości piasku wraz z mułem, z którego trawią i wchłaniają substancje organiczne, natomiast niestrawione resztki wydalają z kałem. Pełnią ogromnie ważną rolę w biocenozie, ponieważ przyspieszają obieg materii w ekosystemach morskich. Są też - podobnie jak dżdżownice - ulubioną przynętą wędkarzy. W bardziej słonych morzach występują wieloszczety osiadłe, których ciała chronione są zmineralizowanymi rurkami, przymocowanymi na stałe do dna. Zwierzęta te żywią się drobnoustrojami i cząsteczkami detrytusą które napędzają wraz ze strumieniem wody do otworów gębowych dzięki ruchom długich, ułożonych promieniście czułków. Wieloszczety są rozdziclnopłciowe (znamy osobniki męskie i żeńskie), zaś zarówno komórki jajowe, jak i plemniki wydalane są do wody morskiej, gdzie następuje zapłodnienie Oczywiście, aby zwiększyć szanse powstania zygot, niemal wszystkie samce i samice danego gatunku muszą wydalać gamety w tym samym czasie. Dlatego też procesy wydalania gamet są zsynchronizowane z określonymi zmianami w środowisku, np. ze zmianami długości dnia (cykle sezonowe, np. letnie albo zimowe), z przypływami i odpływami (cykle księżycowe), ze światłem lub ciemnością (cykle dobowe). Wieloszczet palolo zielony (Eunice viridis). żyjący na dnie mora w szczelinach raf koralowych w okolicach wysp Samoa i Fidżi, ma cykl rozrodczy ograniczony do kilku godzin po zapadnięciu zmroku w wigilię ostatniej kwadry księżyca (niski przypływ) w listopadzie. Tylne części tych zwierząt, wypełnione gametami, odrywają się wówczas od reszty ciała i wyply»ąt na powierzchnię, gdzie rozpadają się, uwalniając jaja lub plemniki. Te fragmenty ciała palolo, sutow* bądź pieczone w liściach, są ulubionym przysmakiem tubylców, którzy zjeżdżają się na ucztę nieraz z głębi lądu, a obfite połowy są hucznie świętowane. Z zapłodnionych jaj wieloszczetów wykształć** się larwy - trochofory. bardzo podobne do trochofor mięczaków.

Skąnogzczety (Oligochaeta) nie posiadają parapodiów, natomiast powłoki każdego segnwo» zaopatrzone są w krótkie szczecinki. Należą tu gatunki wodne (np. dżUżownmka -yartegatus. mrecz.nik - Tubifex tubifex, itp.) i lądowe, jak np. dźd2tmniM«J£Xain« (U**'

i-m

szczeci)