DSCN6505 (Kopiowanie)

Alternatywnym rozwiązaniem jest redukcja układu nerwowego, jako wynik przystosowania do osiadłego trybu życia, z czym mamy do czynienia u osłonie).

3.    Powiązanie gardzieli z funkcją oddechową poprzez szpary skrzclowe. Wprawdzie u dorosłych postaci kręgowców lądowych szpary skrzclowe nie występują, ich zawiązki są jednak obecne w rozwoju zarodkowym, także u człowieka, dając początek innym strukturom.

4.    Ułożenie pozostałych dwóch narządów osiowych, to znaczy przewodu pokarmowego i serca wraz z tętnicami głównymi brzusznie w stosunku do układu nerwowego.

5.    Występowanie przez całe życie, lub przynajmniej w okresie rozwoju zarodkowego, ogona, który pełni funkcję narządu ruchu.

Strunowce zachowały także szereg cech wspólnych z bezkręgowcami, od których się wywodzą. Są tordwuboczna symetria ciała, powstawanie trzech listków zarodkowych w rozwoju embrionalnym, lepiej lub słabiej zaznaczona metameryzacja oraz plan budowy, jaki omawiałem w przypadku pierścienic: "rura w rurze”. Wszystkie wymienione powyżej cechy strunowców są dobrze wyrażone u lancetnika (Branchiostoma lanceolatum) i kilkunastu innych gatunków bezczaszkowców (Acrania) - jednego z trzech pod typów strunowców. Lancetnik występuje głównie w cieplejszych morzach (np. Śródziemnym), ale nie brak go także w silniej zasolonych częściach Bałtyku. Kształtem przypomina rybę (ryc.7-145), jednak nie posiada płetw, oczu, a w budowie wewnętrznej także szczęk ani mózgowia. Ma długość 3-6 cm, leży zakopany w piasku, wystawiając nadeń jedynie przedni koniec ciała zaopatrzony w wieniec czułków, leżących powyżej otworu gębowego. Czulki działają jak filtry, zatrzymując duże cząstki (np. ziarnka piasku) i ułatwiają lancetnikowi pobieranie pokarmu, którym są drobny plankton i zawiesiny martwej materii organicznej. Jama gębowa pokryta jest urzęsionym nabłonkiem: ruch rzęsek powoduje przepływ wody od otworu gębowego w kierunku gardzieli. Dodatkowym narządem wymuszającym ruch wody jest wirnik - błoniasty, powycinany i pokryty urzęsionym nabłonkiem fałd jamy gębowej.

Woda wraz z cząsteczkami pokarmowymi przepływa przez jamę gębową lancetnika do długiej i obszernej gardzieli, która poprzebijana jest 180 szparami skrzelowymi. Każda szczelina oddzielona jest od sąsiedniej lukiem skrzelowym, usztywnionym przez prążek o budowie podobnej do chrząstk i. Na dnie gardzieli znajduje sięendostyl, gruczoł wydzielania zewnętrznego, wytwarzający śluz, którym zlepiane są cząstki pokarmowe (endostyl jest homologiczny do tarczycy kręgowców). Pokarm zostaje zlepiony przez cząsteczki śluzu, a prąd wody porywa go ku górze jamy gardzielowej, gdzie znajduje się wąska rynienka zwana epistylem; tu następuje formowanie tzw. sznura pokarmowego, zaś oczyszczona woda opuszcza gardziel przez szczeliny skrzelowe do jamy okołoskrzelowej; po drodze wstępuje wymiana gazowa. Sznur pokarmowy przechodzi następnie do jelita środkowego: uchyłek Kgo jelita, skierowany ku przodowi do gardzieli, niesłusznie został nazwany workiem wątrobow y m. ponieważ jego wydzieliną są enzymy trawienne (zatem worek pełni raczej rolę trzustki). Natomiast uchyłek ten zaopatrzony jest w układ krążenia, przypominający krążenie wrotne wątroby. Niestrawione cząstki pokarmowe usuwane są przez odbyt mieszczący się w ogonowej części ciała.

Jak widać z powyższego opisu, gardziel u lancetnika pełni zarówno funkcje pokarmowe, jak i oddechowe (wymiana gazowa przez skrzela; należy jednak wspomnieć, iż skrzela pcłniąjedynie rolę pflmocniczą, ponieważ oddychanie następuje głównie całą powierzchnią ciała). Jarna okołoskrzelown, do której trafia woda po przepłynięciu przez skrzela, jest także miejscem, do którego uchodzą przewody wrządów wydalniczych i gruczołów rozrodczych. Woda z jamy okołoskrzelowej odpływu otworem odpływowym po brzusznej stronie ciała.

S/ktetet osiowy bezezaszkowca stanowi struna grzbietowa: jest to elastyczny pręt. /budów my i •dwe/wakuołizowanych komórek, otoczonych łącznotkaOkówą torebką. Od torebki tej odchodzą na hddj . zwane miotepuml które stanowią przegrody dla poukładanych w segmenty (tzw. luiomery I