DSCN6527 (Kopiowanie)

pnysłosowań do życia na lądzie, np. zrogowaciały nabłonek (chroniący przed utratą wody); rogowacieje (iii pod postacią płytek (łusek lub tarcz), nieprzepuszczalnych dla wody i gazów. Nabłonek w miarą .-zrostu zwierzęcia zluszcza się i odrasta, albo stopniowo (np. u krokodyli), albo też równocześnie na całej powierzchni ciała w postaci wylinki (u jaszczurek i węży). Skóra gadów z reguły nie ma gruczołów, poza zapachowymi (np. ułatwiającymi odszukiwanie się w okresach godowych albo odstraszającymi, jak gruczoły kloaczne zaskrońca, wydzielające cuchnącą ciecz). U szeregu gatunków w skórze właściwej znajdują się tarcze kostne (np. pancerz żółwi). Komórki barwne niektórych gatunków nadają im barwy maskujące albo odstraszające (np. wąż koralowy), są też gady zmieniające barwę skóry pod wpływem młmeh bodźców (np. kameleon).

Czaszka gadów jest wyższa, węższa i bardziej skostniała niż płazów. U niektórych form szczęka górna jest zrośnięta z puszką mózgową (akinetyczna - jak u płazów), jednak u wielu gatunków istnieje ruchliwość szczęki gómej w stosunku do puszki mózgowej (tzw. czaszka kinetyczna). Najlepszym przykładem są węże, które mogą tak rozewrzeć szczęki, że połykają zdobycz znacznie większą od swojej głowy. Staw żuchwowy tworzy kość kwadaratowa szczęki gómej z kością stawową żuchwy (żuchwa zbudowana jest z kilku kości). Gady mają uzębienie połifiodotyczne (zęby wymieniane są przez całe życie) i ho modo n ty cznc (wszystkie zęby sąjednakowe; wyjątkiem jest uzębienie wymarłych gadów ssakoksztahnych oraz zęby jadowe węży). Zęby służą do chwytania i przytrzymywania (ewentualnie rozszarpywania) zdobyczy. Czaszka jest połączona z dżwigaczem (pierwszym kręgiem) za pośrednictwem jednego kłykcia potylicznego. U gadów pojawia się już obrotnik - drugi kręg szyjny, łączący się specjalnym wyrostkiem z dżwigaczem i umożliwiający częściowy okrężny obrót głowy w stosunku do osi kręgosłupa. Kręgosłup podzielić można na część szyjną, piersiową, lędźwiową, krzyżową i ogonową. Liczba kręgów jest różna u różnych gatunków, u węży może przekraczać 400. W odróżnieniu od płazów, gady mają dobrze rozwinięte żebra (u węży są one ruchome i ułatwiają pełzanie), połączone z kręgami piersiowymi. U jaszczurek i krokodyli żebra sięgają do mostka (którego nie posiadają węże i żółwie). Miednica jest zwykle połączona z kilkoma kręgami krzyżowymi. U beznogich jaszczurek (np. padalca) i węży wraz z kończynami zanikły całkowicie lub uległy znacznej redukcji pasy barkowy i miednicowy. Mózgowie gadów nie jest duże (jego masa nigdy nie przekracza 1% masy zwierzęcia), lecz lepiej rozwinięte niż u płazów. Nastąpił rozwój kresomózgowia (ryc. 7-178), zwłaszcza jego części tylnej (wzrokowej). U gadów pojawia sięzaczątek kory mózgowej - stanowi ją niewielkie nagromadzenie komórek nerwowych w dachu komory bocznej; pod względem budowy histologicznej jest to jednak twór zupełnie odmienny od kory mózgowej ssaków, choć zawiera już komófki piramidalne. Szczególnie duże jest tzw. ciało prążkowane, nagromadzenie komórek na dnie komory bocznej mózgu. Najlepiej rozwniętym zmysłem u gadów jest wzrok; akomodacja oka odbywa się przezzmiane kształtu soczewki, którajest przyciskana przez mięśnie rzęskowe do tęczówki. Błona światłoczuła oka - siatkówka - zawiera wyłącznie czopki (receptory reagujące głównie na barwy), * me posiada pręcików, odbierających natężenie światła. Dlatego gady widzą właściwie ty Iko w dzień, Przy czym są krótkowidzami (jaszczurki o najlepszym wzroku mogą dostrzec człowieka z odległości ⁵ m)- Oczy gadów osłonięte sąpowiekami. Wiele gatunków ma tzw. oko ciemieniowe, znajdujące się "'mózgowiu pod okienkiem w kościach czaszki; odbiera ono bodźce cieplne, ale zasadnicza jego funkcja jest do dziś tajemnicą. Gady pcrcepują także bodźce słuchowe (ucho środkowe i wewnętrzne), 'makowe i węchowe (narząd Jacobsona w jamie nosowej). Szczególnie dobrze rozwinięty węch mają "?śe, co pozwala im na posuwanie się tropem zdobyczy. Rozdwojony i często wysuwany język węża §3 jeszcze wielkie znaczenie jako narząd dotyku, a także “smaku na odległość”: wąż wprowadza na Monie śluzowej języka znajdujące się w powietrzu cząsteczki substancji chemicznych, które następnie •> rozpoznawane przez narząd Jacobsona. Żerujące nocą a żywiące się głównie gryzoniami gatunki inp. grzechotaik - Crotalus horridus) posiadają narządy odbierające promienie podczerwone (cieplne): •«/ widzi" mysz dzięki emitowanemu przez nią ciepłu, a także “widzi" ślad. którędy zwierzę uciekło, •'•rządy odbierające te bodźce to para wysłanych zmysłowym nabłonkiem jimtek, położonych między