1941125417

panowania przeszły w milczącej a zaciekłej walce zamkniętego w sobie narodu o prawo i zdolność do życia.

Na pograniczu historycznej posesji estońskiej wyrósł kolos petersburski, który zasłonił całkowicie istnienie wielu narodów, a niemal zupełnie ukrył dla oka nieprzygotowanego i mało badaw-łączyła organizacyjnie Polaków i Estończyków w Dumie Państwowej nietylko w identycznym interesie politycznym, lecz i w wielkim wspólnym ideale wyzwolenia ludów ujarzmionych i triumfu wolności powszechnej.

Adam Mickiewicz, który geniuszem swoim opromienił te właśnie drogi roz-

A. Kesner: Pejzaż.

czego mrówczą pracę kulturalną z dnia na dzień, z roku na rok, przechowującą wartości narodowe i przekazującą je z pokolenia na pokolenie ku lepszym czasom.

Rewolucja 1905 roku pchnęła na nowe tory energię zbiorową narodów ujarzmionych w Rosji, i los chciał, by wysiłki polskie i estońskie zespoliły się w związku autonomistów - federalistów, dążącym do wyzwolenia naszego i innych narodów. Potencjalnie drzemiąca w duszach ludzkich siła faktów historycznych przemówiła w sposób dobitny i powoju ludzkości, był źródłem naszego natchnienia, a w literaturze współczesnej estońskiej tendencje te znalazły wyraz w okresie przebudzenia, w drugiej połowie XIX wieku. Naród, który nie umiera, żyje czynem i myślą. Wyraziciel-ką myśli jest nauka i literatura. W latach niewoli nie umierał i naród estoński. Jannsen, zbieracz poezji ludowej, Eduard Vilde, dążący do kontaktu z myślą europejską, kładli podwaliny pod współczesną literaturę estońską. Od pierwszej zaś rewolucji rosyjskiej, kiedy zajaśniała zorza wolności, Młoda Esto-

17