DSCN7860

Historia i rozmieszczenie bobrów w Europie i Polsce    .    |

Diagnozę potwierdziło zbadanie liczby chromosomów (2n=48) w kariotypie jedńep z odłowionych osobników (Sysa i Żurowski, 1980). Fakty te wskazywały, że hipotek pochodzenia bobrów Pasłęki wysunięta przez Dehnela na podstawie niepełnych danych z publikacji była błędna. Wprawdzie z publikacji Muller-Usinga (1938) wynika, że tiaH Pasłęką żyły bobry kanadyjskie, które uciekły z hodowli parkowej grafa zu Dohna, ai zostały one wytępione pod koniec lat 30. jako gatunek obcy i niepożądany. Za złapani bobra kanadyjskiego płacono wtedy 50 marek. Muller-Using sugerował, aby w miejsc wytępionych bobrów kanadyjskich wprowadzić bobry europejskie, najlepiej podgatunek Castor fiber albicus. Ideę tę zrealizowano prawdopodobnie podczas wojny z tym, że zamiast bobrów spod Magdeburga, wprowadzono tu bobry odłowione w dorzeczu Niemna, a więc podgatunku Castor fiber vistulanus. Wskazuje na to znaczny udział bobrów czarnych w Pasłęckiej populacji; bobry czarne nie występowały w podgatunku bobra zachodnioeuropejskiego. Bobry nad Maiychą i Czarną Hańczą (dopływy Niemna) pojawiły się we wrześniu 1944 (Żurowski, 1983). Pochodziły one z dynamicznie rozwijającej się do 1939 roku populacji bobrów znad Niemna. W tym czasie najbliższe naszym obecnym granicom stanowisko znajdowało się przy ujściu Czarną Hańczy do Niemna. Jesienią 1944 część bobrów znad Niemna została wyparta na zachód ciężkimi działaniami wojennymi nad tą rzeką, Bobry te dały początek najsilniejszej i najbardziej dynamicznie rozwijającej się populacji gatunku w naszych nowych granicach.

W 1948 otrzymano w zamian za żubry 2 rodziny bobrów z Woroneża i osadzono je w rezerwacie w Oliwie koło Gdańska. Rezerwat ten został zlikwidowany w 1961 roku a bobry odłowione i przewiezione nad doświadczalną fermę w Popielnie i nad Pasłękę. Drugi transport przybył z Woroneża 1949 roku i wypuszczono je na Biebrzy w Osowcu we wcześniej przygotowanych i ogrodzonych stanowiskach w fosach dawnego fortu (Dehnel, 1958). Po zaaklimatyzowaniu się bobrów teren rozgrodzono i już w 1950 roku stwierdzono obecność małych boberków. Populacja rozwijała się powoli, rozprzestrzeniając się poza forty na teren Biebrzy i jej dopływów. Panfil (1960) podał, że w roku 1959, a więc w dziesięć lat po udanej reintrodukcji było tu około 65 bobrów w kilkunastu stanowiskach. Pucek (1972) w początkach lat 60. stwierdził obecność 15 stanowisk, a w 1975 t 21 stanowisk. Ostatni transport z Woroneża otrzymano w roku 1958; bobry zostały użyte do założenia farmy bobrów w Stacji Doświadczalnej Polskiej Akademii Nauk w Popielnie na Mazurach (Żurowski, 1977 i 1983).

Równolegle bobry zaczęły migrować do Polski z Litwy i Białorusi, gdzie przeprowadzono program rozprzestrzeniania bobrów. Bobry pojawiły się w rejonie Puszczy Białowieskiej na rzekach Hwoźna, Narewka, Narew, i Leśna (Pucek, 1962), a następnie na Wyżynie Białostockiej (Żurowski, 1980), a od 1962 r. na południowym skraju Niżu Pruskiego, w rejonie Kanału Mazurskiego, rzeki Świny, jeziora Oświft Węgorapy i Gołdapi (Żurowski i Siuda, 1985). Liczebność bobrów pozostawała jednak niska i nie przekraczała kilkuset sztuk, a zasięg populacji ograniczony był jedynie do północno-wschodnich rubieży Polski. Ponieważ była ona usytuowana w zlewni Niemna i Pregoły, szanse na jej rozprzestrzenienie się w głąb kraju były znikome. W1958 roku liczebność populagi szacowano na 130 osobników (Panfil, 1960), w roku 1966 w Pol# było 270 osobników. W roku 1969 liczebność oceniano na 300 osobników (Pucek, 1972), w roku 1972 na 350 (Żurowski, 1973) a w roku 1975 na 500 osobników (Żurowski, 1992) W tej sytuacji, w 1974 roku, Zakład Doświadczalny PAN w Popielnie z inicjatywy

profesora Wirgiliusza Żurowskiego przedstawił Program Aktywnej Ochrony Bobra Europejskiego. Program ten przewidywał założenie licznych kolonii bobrów składających się z 4-6 introdukowanych par bobrów w odległościach wzajemnych pomiędzy takimi grupami około 100 km wzdłuż osi Wisły, począwszy od jej górskich dopływów. Materiał do reintrodukcji miały dostarczyć bobry wyhodowanych na fermie w Popielnie, oraz odłowy na Suwalszczyźnie. Wykonawcą programu był Zakład Doświadczalny PAN w Popielnie oraz Polski Związek Łowiecki. Dzięki współpracy Popielna z Instytutem Zoologii Stosowanej Akademii Rolniczej w Poznaniu podjęto udane próby wprowadzenia bobra europejskiego w dorzecza dopływów Odry - Warty i Noteci (Graczyk, 1978,    1984). Począwszy zatem od 1974 r.

w Polsce zaczęło przybywać stanowisk bobra europejskiego. W latach 1975 - 1986 w dorzecze Wisły reintrodukowano 232 bobry i utworzono 20 populacji wyspowych (Brzuski i Kulczycka, 1999). W dorzecze Odry w latach 1975-1986 wsiedlono 29 par bobrów (Graczyk, 1986). W roku 1977 wielkość polskiej populacji bobrów szacowano na 1 000 osobników (Żurowski, 1979), a w roku 1982 na 1 800 osobników (Graczyk, 1990). Inwentaryzacja przeprowadzona przez Polski Związek Łowiecki od jesieni 1993 do wiosny 1994 we wszystkich obwodach łowieckich (wraz z oszacowaniem liczebności w Parkach Narodowych i obwodach wyłączonych) wykazała obecność 7 400 osobników (Brzuski i Kulczycka, 1999).

JYace nad rozprzestrzenieniem bobra w Polsce początkowo zmierzały do utworzenia dużej, zwartej populacji obejmującej swym zasięgiem północno-wschodnią i północno-środkową Polskę. Reintrodukcje miały charakter łącznikowy między istniejącymi i rozwijającymi się populacjami wyspowymi z lat powojennych. W roku 1985 Żurowski wyróżniał kilka takich populacji wyspowych:

1.    Populacja srokowska, nazwana od terenów nadleśnictwa Srokowo, gdzie występowały największe skupiska bobrów. Mieściła się ona na południowej części niziny Pruskiej, Kanał Mazurski, rzeki Węgorapę i Gołdapię, oraz północną część obszaru Wielkich Jezior Mazurskich, aż po Giżycko (74 rodzin).

2.    Populacja suwalska na Pojezierzu Suwalskim (257 rodzin)

3.    Populacja biebrzańska (112 rodzin),

4.    Populacja Wysoczyzny Białostockiej zasiedlająca górne odcinki rzek Łosośnia, Świsłocz, Wołkuszanka, Kołonna i Narewka (29 rodzin).

5.    Populacja Wielkich Jezior Mazurskich (27 rodzin),

6.    Populacja pasłęcka (36 stanowisk),

7.    Populacja Pojezierza Dobrzyńskiego,

8.    Populacje rzek Brdy i Wdy (Bory Tucholskie)

9.    Populacja wielkopolska w dorzeczach Warty i Dobrzycy.

Oprócz nich bobry były introdukowane w Kampinoskim Parku Narodowym, na Roztoczu, w Bieszczadach i Beskidzie Niskim W miarę przyrostu populacji i dalszych reintrodukcji populacje wyspowe zgodnie z założeniami, zaczęły łączyćjjjg,^ sobą i bobry występują praktycznie

■¹¹' ' .....

. UMWBBSYTBOU    ¹ 7