DSCN7859

Historia i rozmieszczenie bobrów w Europie i Polsce

Historia i rozmieszczenie bobrów w Europie i Polsce

Ryc. 3. Obecny (rok 2000)

populacji bobra w Europ,* (Halley, Rosell, w druku zmodyfikowane). ^:' w Polsce). W USA i Kanadzie, gdzie populacja bobra kanadyjskiego Castor canadensis została odbudowana wcześniej, wypracowano modele gospodarowania populacją oraz zmniejszania konfliktów pomiędzy człowiekiem a bobrami. Jednocześnie przeprowadzono kompleksowe badania, by poznać rolę bobrów w ekosystemach.

3.2. Bobry w Polsce

Już w X wieku bóbr był w Polsce otaczany opieką udzielnych książąt, a polowania na niego wiązały się z przywilejem władzy. Mimo zarezerwowania polowań dla niewielkiej grupy myśliwych, liczebność bobrów sukcesywnie zmniejszała się. Jeszcze do Xm wieku utrzymywano specjalnych ludzi - bobrowniczych, do których zadań należało odławianie bobrów, ich ochrona i dokarmianie w zimie, a także prowadzenie selekcji na korzyść bobrów czarnych o bardzo cennym futrze. Sytuacja pogorszyła się między XII a XIV wiekiem, kiedy to dobra królewskie zaczęły przechodzić na własność klasztorów, kościołów i dygnitarzy świeckich oraz powszechnie wprowadzono niemieckie prawo osadnicze uwalniające poddanych od odpowiedzialności za zabicie bobra. W ciągu następnych wieków regres populacji bobrów był coraz szybszy (ryc. 4). Po pierwszej wojnie światowej bobry zachowały się jedynie w dorzeczach Niemna i Prypeci. W 1928 roku wielkość populacji szacowano na 235 sztuk. Gatunek objęto bardziej skuteczną ochroną na mocy aktów prawnych z 1919 oraz 1934 roku. W1939 roku liczebność populacji wynosiła ok. 400 sztuk (Żurowski, 1980,1984,1990),

Po drugiej wojnie światowej w nowych granicach Polski ostały się niewielkie populacje bobrów na rzekach Pasłęce, Czarnej Hańczy i Maiysze. Pierwszą lustrację stanowisk bobra nad Pasłęką przeprowadził w roku 1946 G. Dehnel. Na podstawie dostępnej mu wtedy literatury niemieckiej doszedł do wniosku, że są to bobry kanadyjskie Castor canadensis Kuhl (Rudkę, 1948, Dehnel, 1949, Mazurkiewicz, 1954) i pogląd ten przetrwał do lat 80. a niektórych świeżych publikacjach jest on dalej powtarzany. W 1961 roku wypuszczono nad Pasłękę cztery bobry z populacji woroneskiej (dzisiejsza Federacja Rosyjska), odłowione w likwidowanym rezerwacie w Oliwie. Uważano jednak, że występuje tam bóbr kanadyjski, powtarzano bowiem bez sprawdzenia pierwszy pogląd G. Dehnela. Dopiero w początkach lat 80. zaistniała potrzeba udokumentowania przynależności gatunkowej bobrów Pasłęki, wiązało się to z prowadzoną akcją rozprzestrzenienia bobra europejskiego. Musiano rozważyć możliwość likwidacji obcego, konkurencyjnego gatunku. Przystąpiono zatem do dokładniejszych badań. Po pierwsze zwrócono uwagę na takt, źe zdjęcia czaszek bobrów padłychw rezerwatach nad Pasłęką opublikowane przez Panfila (1960) przedstawiały czaszki bobrów europejskich. W dostępnym materiale kostnym o udokumentowanym pochodzeniu znad Pasłęki również nie znaleziono szczątków bobra kanadyjskiego. Ocena czterech odłowionych bobrów i jednego padłego pozwoliła na stwierdzenie, że były to bobry europejskie.

Ryc. 4. Daty ostatnich obserwacji lub pozyskania bobra w XVHI i XIX w. oraz reintrodukcji w latach 40. XX w.

15