DSCN4351

>»«neratod by ABC Amber UT Converter, http://www.processtext.com/abclit.htmf

ŚWIAT NAUKI-020082

fanTattersal!

Dlaczego staliśmy się ludźmi

Fragment książki - łan Tattersal The Monkey in the Mirror, O 2002 tan Tattersafl; Harcourt, Inc.

Umiejętność posługiwania się językiem i sztuka myślenia abstrakcyjnego decydują zapewne o nadzwyczajnych zdolnościach poznawczych, które odróżniają nas od innych stworzeń.

Gdy przyglądamy się niezwykłym dokonaniom naszego gatunku, trudno oprzeć się wrażeniu, że o tym, kim jesteśmy, zadecydował jakiś element konieczności. Łatwo dojść do wniosku, źe skoro produkt końcowy jest tak wspaniały, musiał powstać jako zwieńczenie długotrwałego procesu stopniowego udoskonalania. Czyż mogło do tego dojść przypadkiem? Jeśli do naszej wyjątkowej pozycji doszliśmy na drodze ewolucji, to mogłoby się wydawać, że proces doskonalenia naszego gatunku trwał bardzo długo.

A jednak ewolucja tak nie działa. Dobór naturalny nie jest - i nie może być - procesem twórczym. Może jedynie oddziaływać, podtrzymując lub eliminując nowe cechy będące wynikiem przypadkowych mutacji (dokonujących się oczywiście na podłożu tego, co było wcześniej), które są źródłem wszelkich innowacji w organizmach. Najlepiej pasuje do ewolucji określenie "oportunistyczna", czyli taka, która odrzuca możliwości lub korzysta z nich. w miarę jak i kiedy się pojawiają. Z kolei ta sama możliwość bywa korzystna lub niekorzystna w zależności od warunki środowiskowych. Proces ten nie ma w sobie nic z celowości ani nieuchronności; może równie dobrze w każdej chwili odwrócić swój bieg pod wpływem zmian zachodzących w środowisku.

Jak się za chwilę przekonamy, najistotniejsza nauka, jaka płynie z wiedzy o naszych początkach, to prawdopodobnie pełniejsze uświadomienie sobie tego, co w ostatnich latach zaczęto nazywać "egzaptacją". Terminem tym określa się cechy strukturalne i funkcjonalne organizmów powstałe w innych okolicznościach niż te, w których później były wykorzystywane, bądź też sam proces zmiany ich funkcji zachodzący w populacjach. Klasycznym przykładem są pióra ptaków, obecnie nieodzowne im do lotu, które przez miliony lat, ram ptaki wzbiły się w powietrze, służyły jako izolacja cieplna (a wcześniej być może me miały żadnego konkretnego zastosowania). Zatem przez dłuższy czas pióra stanowiły korzystną adaptację pozwalającą utrzymać stalą temperaturę ciała. Natomiast w funkcji wspomagania lotu były początkowo jedynie egzaptacją nim zaczęły zachodzić również procesy adaptacyjne pod kątem tej nowej roli. Podobnych przykładów jest wiele; na tyle dużo. byśmy musieli wziąć pod uwagę możliwość, że zdolności poznawcze, którymi się tak szczycimy wykształciły się podobnie jak pióra - jako element o znacznie skromniejszym znaczeniu niż to, które uzyskały później; niewykluczone, że ich użyteczność była z początku zupekue marginalna bądź nawet stanowiłyope jedynie produkt uboczny innych cech. Przyjrzyjmy się tej możliwości nieco bliżejrfGdy jakieś 40 tys. lat temu pierwsi ludzie z Cro-Magnon pojawili się w Europie, odznaczali się mniej więcej pełnym zestawem zachowań które odróżniają człowieka rozumnego od wszystkich innych gatunków, jakie kiedykolwiek żyły na Ziemi. Rzeźbienie, wykonywanie rytów naskalnych, malarstwo, zdobienie data, muzyka, stosowanie symboli, dokładna znajomość właściwości różnych materiałów, obrzędy grzebania zmarłych, wymyślne zdobienie przedmiotów użytkowych -wszystko to i wiele innych rzeczy stanowiło nieodłączną część codziennego doświadczenia wczesnychHomo sapiens, co jest niezbicie udokumentowane wykopaliskami z europejskich stanowisk liczących ponad 30 tys. lat

U podłoża owych umiejętnośti legły procesy myślenia symbolicznego. Nie ulega wątpliwości, że właśnie rozwinięcie tych możłiwośd, a nie nabycie którejkolwiek z wymienionych umiejętnośd, zadecydowało o zaliczeniu naszych przodków do ludzi