DSCN4354

Generated by ABC Amber UT Converter, http://www.processtext.corn/abclil.html

spotykanym we wcześniejszych dziejach człowiekowatych. Mamy pełne prawo uważać neandertalczyków za reprezentantów najwyższej - pod wieloma względami godnej podziwu -kultury, jaką kiedykolwiek udało się człowiekowi stworzyć wyłącznie dzięki intuicji.

To w nieunikniony sposób prowadzi do pytania, na które wszyscy chcielibyśmy znać odpowiedź: czy człowiek neandertalski posługiwał się językiem? Wełu ludziom, zwłaszcza oglądającym wyjątkowej urody narzędzia kamienne, których kunszt wytwarzania neandertalczycy opanowali z taką perfekcją trudno przypuścić, aby tak nic było. W jaki sposób, bez użycia mowy takie umiejętności mogłyby być przekazywane z pokolenia na pokolenie? Otóż nie tak dawno grupa japońskich badaczy podjęła próbę zmierzenia się z tym problemem. Podzielili oni studentów na dwie grupy i uczyli pierwszą z nich wyrobu typowych neandertalskich narzędzi kamiennych, wyczerpująco objaśniając zadanie ale bez praktycznej demonstracji. Drugą uczono tego samego bez słów, wyłącznie na podstawie przykładów. Eksperyment wykazał przede wszystkim, jak trudne było wytwarzanie narzędzi z kamienia. Część studentów nie opanowała bowiem tej sztuki do końca. Jednakże nąistotniejsze było to, że obie grupy nie różniły się znacząco ani tempem nabywania wprawy w sztuce obróbki kamienia, ani poziomem wyuczonych umiejętności. Świadczyłoby to, że na przykładach, bez słów, można doskonale uczyć nawet dość zaawansowanych technik wyrobu narzędzi z kamienia.

Pomimo że w eksperymencie brali udział ludzie współcześni, a nie neandertalczycy, wykazał on dobitnie, że popełniamy zasadniczy błąd, zakładając, iż sposób, w jaki radzimy sobie w świede, jest jedynym możliwym. Wszystko to nie oznacza bynajmniej, że neandertalczycy nie posługiwali się jakąś formą komunikacji głosowej, mogła to nawet być komunikacja na dość wysokim poziomie. Przecież porozumiewanie się za pomocą dźwięków jest powszechne wśród ssaków«,;Nie ulega wątpliwości, że neandertalczycy posługiwali się mową w najogólniejszym sensie. Jest również niemal pewne, że nie był to język w znanej nam dzisiaj postaci.

Język a rozwój ludzkiego umysłu

Żaden aspekt funkcji umysłowych człowieka nie jest bardziej związany z użyciem symboli niż posługiwanie się językiem. Stanowi on w istocie najpełniejszą realizację potencjału symbolicznego naszego umysłu i bez niego nie jesteśmy w stanie wyobrażać sobie myślenia w znanej nam formie. W pełni uprawnione jest twierdzenie, że słowa są budulcem myśli, w każdym razie myśli świadomej. Z pewnością stanowią one narzędzie, za pomocą którego przekazujemy sobie nawzajem swoje myśli i jako istoty o niezwykle rozwiniętym instynkcie społecznym usiłujemy wpływać na to, co dzieje się w umysłach innych ludzi. Jeśli zatem szukamy jakiegoś jednego czynnika o charakterze kulturowym, który wyzwolił potencjał myślenia abstrakcyjnego w ludzkim mózgu, powstanie języka nasuwa się w sposób oczywisty.

W istocie jest to na razie jedyny czynnik, jaki udało się zidentyfikować. Cóż innego mogło się wydarzyć? Musimy tutaj ponownie odwołać się do pojęcia egzaptacji, bowiem język jako umiejętność specyficznie ludzka nie rozwinął się z "protojęzyka" istot człekokształtnych, przynajmniej nie w bezpośrednim sensie. Mimo to wysunięto tezę, że ponieważ zasadnicza zdolność do posługiwania się językiem wydaje się głęboko zakorzenioną uniwersalną cechą ludzkiej psychiki, musi mieć ona podłoże w strukturach neuronalnych przeciętnego ludzkiego mózgu, które rozwinęły się w wyniku "zwykłych" darwinowskich procesów adaptacji, dokonujących się na drodze doboru naturalnego.

Faktem jest, że każde pokolenie nie wynajduje języka od nowa, lecz jedynie go odtwarza. Uczenie się języka ojczystego stanowi integralny choć niewątpliwie niezwykły element rozwoju każdego dziecka. Nikt nie wątpi w występowanie wrodzonej podatności, swoistego "instynktu językowego", w umyśle człowieka. Trzeba jednak wyjaśnić nie tylko, jak doszło do