DSCN7932

BIOLOGIA I EKOLOGIA: EKOSYSTEM

Środowisko

Środowiskiem bobra są zarówno jego nory i żeremia, jak i tworzone przez niego stawy i roziewiska, a wreszcie zbiorniki i cieki wodne wraz z ich strefą przybrzeżną. Podobnie jak wiele gryzoni, bobry budują skomplikowane gniazda i nory oraz magazynują pokarm na użytek zimowy. Zdolność ścinania drzew przez bobry jest wyjątkowa w świecie zwierząt. Zdolność ta pozwala im na budowanie z Wota i drewna domków otoczonych otwartą wodą oraz na wznoszenie wodoszczelnych tam nawet na wartko płynących strumieniach. Sprawia to, że bóbr jest ważnym regulatorem ekosystemów wodnych i lądowych. Jego wpływ sięga znacznie dalej, niż wyznaczają to jego wymagania co do zajmowanej przestrzeni i pobieranego pokarmu.

Bobry występują powszechnie na dużych rzekach, zalewach i dużych jeziorach o względnie stałym poziomie wody, na strumieniach, dopływach i małych ciekach o przepływie pozwalającym na spiętrzanie wody. Na strumieniach górskich o znacznym spadku i kamienistym lub skalnym dnie destrukcyjny wpływ wód powodziowych powoduje, że zagęszczenie bobrów jest niskie (Retzer i in., 1956). Bobry preferują nizinny krajobraz żyznych dolin o obfitym pokarmie zimowym. W takich środowiskach osiągają optymalne zagęszczenia populacji. Dobrze prosperują na niewielkich bagienkach, torfowiskach i w obniżeniach terenowych, gdy dostępna jest osika i wierzby. Jeśli nie są niepokojone, mogą bytować w pobliżu ludzi.

Nory i żeremia

Nory są wygrzebywane w stromych brzegach rzek i innych zbiorników wodnych (mogą to być nawet doły potorfowe). Warunkiem ich powstania jest brak dużych wahań poziomu wody. Składają się one z wejścia umieszczonego poniżej lustra wody oraz wymoszczonej komory znajdującej się w pobliżu powierzchni grantu. Mogą to być rozległe systemy nor o kilku podwodnych wyjściach. W Polsce nory stanowią aż 51% stanowisk bobrowych (Żurowski, 1989).

Nory, w których bobry żyją na stałe, odznaczają się rozbudowaną strukturą. Mogą one mieć ogromne wymiary. Ich ogólna długość może przekraczać 50 m. osiągając w niektórych przypadkach 100 lub nawet 200 m (Dezkin i in., 1986). System nor może być piętrowy i składać się z kilku komór gniazdowych i otworów wentylacyjnych.

Wśród nor bobrowych występują i takie, które służą jako awaryjne schronienia. Nie mają one otworów wentylacyjnych. Ich korytarze bywają zatopione przez wodę i kończą się niewielkimi półkami ponad poziomem wody, na których bobry mogą przeczekać niebezpieczeństwo.

Gdy brzegi są niezbyt wysokie, bobry budują coś pośredniego pomiędzy norą a żeremiem. Płytko pod powierzchnią ziemi znajdującą się komorę pokrywają bobry grubą warstwą gałęzi i mułu. W ten sposób powstaje kopiec odległy czasem o kilka metrów od lustra wody. Niekiedy korytarze łączące komorę z wodą są zabezpieczane gałęziami i mułem przed zapadaniem się (Dehnel. 1958).

Żeremia, czyli chatki, są budowane przez bobry tylko wówczas, gdy koparce nor jest niemożliwe. Najczęściej spotyka się żeremia o wysokości 100-180 cm i średnicy podstawy 3—4 m. Największe z opisanych miały 300 cm wysokości i 7 m średnicy (Dezkin i in., 1986). Ściany żeremia mają do pół metra grubości (Panfil, 1960) i są z zewnątrz szczelnie oblepione mułem. Rozebranie takiego domku bez pomocy narzędzi jest niemożliwe. Wnętrze żeremia ma swoisty mikroklimat o mniejszych wahaniach temperatur.

Większość żeremi ma podstawę kolistą lub owalną (83%), a w rzucie bocznym kształt stożka (85%) (ryc. 19).

Wielkość żeremi bywa bardzo różna. Ich wysokość waha się od 0,6 do 3,5 m, a dłuższa oś podstawy żeremia sięga od 2 do 20 m (Żurowski, 1992).

W żeremiu bobrowym jest zwykle jedna komora mieszkalna, w której rodzą się i przebywają bobrzęta.

Ryc. 19. Schemat żeremia bobrowego (Piechocki, 1989)