DSCN8234

Bóbr Inżynier Środowiska. Jak jedno zwierzę może zmienić różnorodność

Po intensywnym pozyskaniu przez bobry, topole osikowa p_00u/ tremuloides i wąskolistna Populus angustifolia przechodziły^ pomnażania wegetatywnego, wytwarzając gęsty podszyt z odrostó* korzeniowych, zabezpieczonych przed zgryzaniem dzięki dużemu stężeniu fenoli. W niektórych przypadkach rekolonizacja przez gatunek preferowany pokarmowo trwa bardzo długo. Na niektóryctestanowiskach nie stwierdzono odradzania się topoli osikowej nawet po 12 latach od ustania presji bobra (Rosell i in. 2005). Również budowa tam przez bobry i zalewanie rozległych terenów na skutek piętrzenia skutkuje znaczną modyfikacją szaty roślinnej danego terenu. Nummi (1989), w opardu o eksperyment z symulowanym zalewem bobrowym w Finlandii, wykazał znaczny spadek kondycji osobników brzozy omszonej Betula pubescens, olszy czarnej Alnus glutinosa i olszy szarej Alnus incanaw natomiast kondycja i zwarcie wierzb nie uległo znaczącym zmianom w ciągu trzech lat od zalewu. Z drugiej strony skład gatunkowy makrolitów rnie zmienił się zbytnio, choć zwarcie i ilościowość większości gatunków.; znacząco zmalało. Najpospolitszym gatunkiem, który niemal całkowidi^ zanikł już drugiego roku po zalaniu okazała się turzyca pęcherzykow^B Carex vesicarla, z drugiej strony niektóre gatunki zaczęły się w tym samym czasie rozprzestrzeniać, szczególnie siedmiopalecznS^j błotny, Comarum palustre i grążel żółty Nuphar lutea. Liczba pędów tojeści bukietowej Lysimachia thyrsiflora początkowo spadła, lecz w? kolejnyd| sezonach wzrosła. Bobry europejskie reintrodukowane w Bieszczada^Bna terenach uprzednio zdegradowanych m.in. przez intensywdB prace melioracyjne, liczba gatunków roślin na każdym z sześeiw stanowisk wzrosła z 26-39 do 34-47, przy czym udział gatunków higrofiln^b (wilgociolubnych) wzrósł o 15%-42% (Derwich i Mróz 2008)! Lokalnie zalewy bobrowe mogą spowodować przebudowę^ lasów? łęgowymi (uzależnionych od poziomych ruchów wody) w kierunłwj olsów, rozwijających się dzięki stagnacji wód i ich ruchom pionowymj(Białyci Załuski 1994). W co najmniej jednym przypadku dane paleobotanra^H wskazują, że bóbr europejski mógł zainicjować proces powstawaijB^ torfowiska - kopalne zgryzy bobrowe znaleziono w spągu złoża!torfu! zachodniej Anglii (Wells i in. 2000). Współcześnie, tamowali #ze§ bobry rowów melioracyjnych przyspieszyło regeneracji kilku zniszczonych, przesuszonych torfowisk wysokich typu bałtyckiej® północnej Polsce (np. Pawlaczyk i In. 2005). Przeobrażenia Szatti roślinnej odzwierciedlają zmiany dokonane w sieci hydroloai Tgfl widoczne są nawet w skali krajobrazu. W Minnesocie powierzchrvl na skutek budowy tam bobrowych wzrosła z 1% do 13%, zaś w ^W » szerokość strefy bagiennej wzdłuż cieków wzrosła z 10,5 m do 33

■_w pierwszym przypadku skutkowało to wzbogaceniem roślinności HL_onu o 32 zespoły roślinne, począwszy od fitocenoz wodnych do lasów Bagiennych w różnych stadiach sukcesji (Rosell i in. 2005). Zalewy Bobrowe w stanie Nowy Jork zwiększyły łączne bogactwo gatunkowe B>ślin naczyniowych W dolinach rzek o 25% (Wright i in. 2002). Ray i in. H2001) szczegółowo badali sukcesję roślinności wodnej w stawach Bobrowych na terenach torfowiskowych Minnesoty. Zbiorniki te były Biajpierw kolonizowane przez gatunki swobodnie pływające i łatwo Biegające dyspersji, jak rzęsy Lemna spp., spirodele Spirodela spp., molffie Wolffia spp. i owadożerne pływacze Utricularia spp.; rosły one Łzczególnie obficie w młodych stawach (4-6 lat), następnie zaś ich ■biomasa malała. Pod koniec pierwszej dekady, stawy były kolonizowane ■przez rośliny zanurzone (rdestnice Potamogeton spp., rogatek sztywny wCeratophyllum demersum, rzęśl Callitriche vulgaris), które osiągały szczyt ■Swojej ' liczebności w zbiornikach? o pośrednim wieku (10-40 lat).

I Przedstawiciele róślin o dużych liściach pływających, takich jak brasenia 1Brasenia schreberi, grzybienie Nymphaea spp., czy grąźel żółty Nuphar hlutea, pojawiali się najpóźniej, jednak od momentu udanej kolonizacji, zwiększali swoją liczebność, aż do chwili, w którym stawy bobrowe osiągały wiek około 40 lat (Ray i in. 2001). Opuszczone przez bobry stawy mogą ulec całkowitemu wypełnieniu osadami lub wyschnięciu np. na skutek zerwania tamy. Tereny po; dawnych stawach w Ameryce ■Północnej zostają zajęte przez zbiorowiska trawiaste (tzw. łąki bobrowe) lub zarośla budowane przez tawuły Spiraea spp., ostrokrzewy llex spp., lub kaliny V/bumymspp.;natomiaśfe sukcesja drzew iglastych na łąkach bobrowychi.(i w konsekwencji powrót lasu) mogą zostać zahamowane. Przyczyną może być uzależnienie wzrostu i przeżywalności głównych gatunków lasotwórczych^[świerków oraz jodeł Abies spp.) od grzybów mikoryzowych, które zupełnie zanikają w glebach zalanych przez bobry, prawdopodobnjtegjfe skutek rozwoju warunków beztlenowych. Dyspersja Htych^ grzybów jest w większości związana z przemieszczeniami grzybożernySBj drobnych-; ssaków, takich jak nornica Clethrionomys gappeti^ unikająca terenów otwartych. W konsekwencji, nie odnotowano żadnej sukces# roślin drzewiastych na łąkach bobrowych przez okres ponad 10 lat (Rossel i in. 2005).

Wpływ bobrów na zgrupowania bezkręgowców wodnych

Niespiętrzony, wartki potok o zimnych i dobrze natlenionych wodach zasiedlony jest głównie przez zwierzęta reofilne, tworzące typowe zgrupowania lotyczne. Zdominowane są one przez larwy chruścików Trichoptera, jętek Ephemeroptera, meszek Simulidae i muchówek a^łohotkowatych Chironomidae z plemienia Tanytarsini.

1    67