DSCN8236

Bóbr inżynier środowiska.

Poprzez zmianę struktury gatunkowej drzewostanów bobrv również wpływać na rozmieszczenie ! dyspersję owadów, w Północnej sosny wejmutki Pinus strobus rosnące w cieniu topoH^ = atakowane przez odżywiającego się ich igłami ryjkowca Pissodes strofo żerującego intensywnie na wejmutkach posadzonych.*® sąsieS l otwartym terenie. W jednym z przypadków, po kolonizacji przez bobry\ topole zostały ścięte przez te gryzonie, dzięki czemu ryjkowce zaatakowały rosnące pod ich osłoną sosny (Rossel i in. 2005).

Bobry mogą również pośrednio wpływać na funkcjonowanie sieci' troficznych. Regenerujące się odroślą topoli po ścinaniu przez bobry' wykazują znacznie większe stężenie glikozydów fenolowych. Substancje te stanowią obronę przed ssaczymi roślinożercani§ jednak larwy stonki Chrysomela confluens o wiele chętniej żerują na wtórnych odroślach, ponieważ gromadzą one toksyny w swoich tkankach i wykorzystują je do obrony przed drapieżnikami, takimi jak mrówki. Dlatego przeżywalność larw żerujących na odroślach jest znacznie większa róż tych, które żerowały na pierwotnych pędach, również zagęszczenie larw i imagines jest znacznie wyższe w miejscach, gdzie bobry intensywny żerują na topolach (Martinsen i in. 1998). Aktywność bobrów - może ; zwiększać dostępność mikrosiedlisk dla wielu rzadkich i-zagrożony™^ gatunków chrząszczy związanych z martwym drewnem, zwłaszcza,-że gryzonie te zjadają jedynie niewielką część biomasy (kora, łyko, młode pędy), resztę zaś pozostawiają; część drzew usycha jedynie na skutek zalewugnie jest jednak przemieszczana. Wzdłuż potoku w Bawarii bobry powodowały istotny wzrost liczebności i częstości występowania zgniotka cynobrowego Cucujus cinnaberinus, chrząszcza umieszczonj^Rp podobnie jak sam bóbr europejski - w Załączniku Itounijnej Dyrektywy Siedliskowej (Zahner i in. 2006). Wyspa na jednym z jezior W północnej Polsce, obfitująca w ścięte lub zaobrączkowane przez bobry stare osiki Populus tremula, jest miejscem licznego występowaniąj rzadkiego chrząszcza z rodziny kózkowatych - rzemlika dziesięcioplamkn^^H (Ciechanowski i in. 2007). Na uwagę zasługuje wreszcie chrząsaś^ Platypsyllus castoris z rodziny Leiodidae, będący unikalnym pasożyt™; zewnętrznym (lub komensalem) obu gatunków bobrów, żyjąey w ich futrze i odżywiający się naskórkiem oraz wydzielinami skóry (Peck 2006* Wpływ bobrów na ichtiofaunę

Budowa tam przez bobry wykazuje zróżnicowania wpłvwi na poszczególne gatunki ryb (Collen i Gibson 2001). Zamulanie pierwntnM żwirowego dna na skutek budowy tam może powodować dogodnych miejsc do tarta ryb łososiowatych, ale równocześnie b h odnosić korzyść na skutek spadku sedymentacji poniżej tamy • ^ ^on®jB

70

H^hoć tamy bobrowe stanowią również bariery dla anadromicznych ^■gosiowatych wędrujących w górę rzek na tarliska (łosoś Salmo salar, Herka Oncorhynchus nerka, Oncorhynchus kisutch), zwykle są one w Stanie je pokonać przy wysokim stanie wód. Łososiowate migrujące na Krto wiosną (Oncorhynchus ciarki, pstrąg tęczowy Oncorhynchus mykiss) Iz łatwością pokonują tamy bobrowe, ale gatunki migrujące jesienią ■pstrąg źródlany Salvelinus fontinalis, troć wędrowna- Salmo trutta m. mrutta) mogą zostać powstrzymane przez niski stan wód, gdy konstrukcje Re są w dobrym stanie. W stawach bobrowych stanu Maine ciemiczki B'ungitius pungitius były istotnie liczniejsze niż w strumieniu i stanowiły ■raźny pokarm 10-15 cm smoltów pstrąga źródlanego. W sytuacji, gdy ■emperatury wody w strumieniu są znacznie poniżej krytycznych wartości Hla pstrągów* spowodowany przez piętrzenie wzrost temperatury może (prowadzić do zwiększenia produktywności populacji tych ryb. Jednak, gdy ■bobry spowodują wzrost temperatury wody przekraczający górną granicę (optimum termiczne dla łososiowatych, wpływ na produktywność pstrągów Imoże być negatywny (Rossel i in. 2005). •>.

f Stawy bobrowe umożliwiają przezimowanie wielu gatunkom ryb (w tym łososiowatych), szczególnie w rzekach, których nurt nie tworzy głębokich, spokojnych zbiorników (Colleni i; Gibson 2001). Wiele ciepłolubnych i stagnofilnych gatunków (np. muławka Umbra limi, szczupak Esox lucius) znacznie,^zwiększa swoją liczebność & produktywność w dorzeczach cieków poprzegradzanych licznymi ternami bobrowymi, utworzone w ten sposób stawy są istotnymi refugiami dla ryb w okresach niskiego stanu wody. Stawy bobrowe są również tarliskami dla wielu gatunków m.in. karpiowatyohj zaś obfitość zatopionego drewna dostarcza licznych schronieni umożliwiających przetrwanie znacznej części narybku np. Semotilus\ atromaculatus w Minnesocie czy strzebli potokowej Phoxinus phoxinuśiM leśnych strumieniach Szwecji. Obecność bobrów wspiera zatem-wysoką produktywność tych gatunków i stanowi ważny czynnik kontrolujący strukturę ich populacji w przyległych odcinkach cieków (Rosell i in. 2005). W górnym odcinku Potoku Niedźwiedziego w Bieszczadągfl występowato;iylko dwa, typowo reofiłne gatunki ryb -pstrą® potokow* Salmo trutta m. fario i głowacz pręgopłetwy Cottus poecilopus. Budowa tamy i powstanie stawu bobrowego spowodowały znaczątel spadek ich udziału w całkowitej biomasie ryb (w przypadku głowactejpręgopłetwego z 44,9% powyżej stawu, do zaledwie 3,7% w samym stawie i 2,1% poniżej tamy). Zarówno w stawie jak i poniżej tamy dominującym gatunkiem okazała się strzebla potokowa (55%-75% biomasy), piętrzenie wzbogaciło również ichtiofaunę cieku o śłfza |_arbatula barbatula (Kukuła i in. 2008).

*1