DSCN9496

OD WYDAWCÓW

nęly nadto inne jeszcze drobne pozycje, umożliwiające bardziej precyzyjne ujęcie tekstów dotąd znanych. W przeciwieństwie wreszcie do wydania poprzedniego, w którym bardzo radykalnie unowocześniono pisownię w rymach, obecnie zastosowano w nich pisownię dawniejszą, a niewątpliwie bliższą nawykom i samego poety, i jego epoki.

Uczynienie zadość wymaganiom naukowym, uwzględnionym w pracy nad przygotowaniem wydania nowego, ułatwili redakcji recenzenci, zwłaszcza St. Pigoń, autor kilkudziesięcio-stronicowej oceny Dziel z r. 1949, ogłoszonej w roczniku XXXIX „Pamiętnika Literackiego*⁴. Uwagi tego znakomitego tekstolo-ga, równie jak inne, redakcja rozważyła bardzo starannie i zużytkowała wszędzie tam, gdzie uznała je za słuszne. Tak więc w t. I wprowadzono podwójne redakcje utworów takich, jak Uspokojenie i Odpowiedź na ,JPsdlmy Przyszłościjako różniące się dynamiką rewolucyjną i charakterem artystycznym. W wielu jednak wypadkach zespół redakcyjny miał i ma inne niż recenzenci poglądy na sprawy tekstów; poglądy te znalazły wyraz częściowo przynajmniej w „Uwagach wydawcy", kończących każdy tom Dziel. Tylko jednak częściowo, dokładne bowiem rozważenie tych czy owych wątpliwości wymagałoby dłuższych wywodów naukowych, których nie podobna zmieścić w wydaniu popularno-naukowym, których właściwym miejscem byłoby albo wydanie krytyczno-naukowe, albo rozprawa specjalna. Jeśli owe subtelności, dostrzegalne dla specjalistów, wpłyną ożywczo na rozkwit studiów nad życiem i twórczością Juliusza Słowackiego, wydanie obecne osiągnie cel dodatkowy i wtórny w stosunku do podstawowego, udostępnienia dzieł genialnego poety w postaci ich możliwie najdoskonalszej.

Warszawa, w październiku 1951

WSTĘP

I

Trzy wielkie wydarzenia historyczne wyznaczyły bieg żywota oraz biografii ideologicznej Juliusza Słowackiego. Twórca Beniowskiego urodził się w roku 1809, zmarł w roku 1849. Przyszedł więc na świat, kiedy kresu dobiegała epopeja wojen i podbojów napoleońskich. Mimo to, w przeciwieństwie do znakomitej większości romantyków polskich, z Mickiewiczem na czele, u których ta epopeja rozrosła się w legendę i mit polityczny przesłaniający im ocenę rzeczywistej roli imperialistycznego cesarza Francuzów, u Słowackiego nie napotkamy podobnego objawu.

U kolebki ideologicznej poety stoi bowiem inne wydarzenie historyczne i inny fakt polityczny: francuska rewolucja burżua-zyjna roku 1789. Rozwój ideologiczny Słowackiego odbywać się będzie po liniach, jakie w pierwszej połowie XIX wieku wynikają ze skutków tej rewolucji, ze skutków na gruncie polskim i na gruncie europejskim. Słowacki wiedział doskonale, że sięgając do genealogii przeżywanego przez siebie stulecia, sięgać musi w lata, kiedy — jak napisze w Kordianie — „wielkie południa Tytany powstali przeciw Bogu — królom — i niewoli**.

Drugie z wielkich wydarzeń, które wyznaczyło losy Słowackiego, pochodzi z dziejów jego narodu. Jest nim powstanie listopadowe. Powstanie to przełamało cały romantyzm polski na dwie ideologicznie i jakościowo odmienne części. Przełamało, albowiem sprzymierzony z opozycją spiskową romantyzm przygotował ogniwo walki narodowo-wyzwoleńczej z lat 1830/31. Romantyzm też po przegranej wziął na siebie całą odpowiedzialność za ten fakt. Podobnie też powstanie przesunęło twórczość

XV