DSC
06 (16)

1 58    7. Kwas foliowy

Tab. 7.1 (cd.)

Produkt

I B. Warzywa brukselka brokuły groch fasola sałata kalafiory kapusta pomidory szpinak szparagi

f C. Mięso i jego przetwory wołowina wątroba wątroba kurza wątroba kozia

¹ D. Zboża i przetwory zbożowe chleb pszenny pszenica

j E. Mleko i przetwory mleczne mleko (krowie) jaja (kurze)

gotowane żółtka jaja kurzego ser cheddar

Zawartość kwa

Og

5-18 300 - 1070 1800 315

25

46

5-12

70

140

20

Inne

drożdże piwne tuńczyk (konserwa)

1500

15

7.8. Funkcje biologiczne i mechanizm działania folianów

Koenzymatycznymi formami kwasu foliowego są jego tetrahydropochodne.

Kwas tetrahydropteroiloglutaminowy — H₄PteGlu — inaczej zwany kwasem tetrahydrofoliowym (THFA), jest centralnym metabolitem na szlaku przemian kwasu foliowego. Przyjmuje on jednowęglową grupę (metylową, metylenową, formylową, formiminową lub metenylową) i przenosi ją na odpowiednie akceptory. Głównymi dawcami tych jednowęglowych grup są: seryna, glicyna, histydyna oraz mrówczan. Jednowęglową grupa przenoszona

przez H₄PteGlu występuje na jednym z trzech poziomów utlenienia — mrów-_c/anu, formaldehydu lub metanolu.

Niektóre folianozależne enzymy, szczególnie w organizmach ssaków, _sq wielofunkcyjnymi białkami. Przykładem takiego białka jest trifunkcjonal-_ny enzym, łączący aktywność dehydrogenazy metylenotetrahydrofolianowej, cyklohydrolazy metenylotetrahydrofolianowej i syntetazy formylotetrahy-drofolianowej. Enzym ten występuje w wątrobie ssaków i ptaków, a także w drożdżach.

Jedną z najważniejszych reakcji jest przemiana dihydrofolianu (H.PteGlu) w tetrahydrofolian (H₄PteGlu). Jej katalizatorem jest reduktaza dihydrofolia-nowa (a ściślej dehydrogenaza tetrahydrofolianowa EC 1.5.1.3):

H₂PteGlu + NADPH + H ⁺ -► H₄PteGlu + NADP*    (7.1)

Dzięki tej przemianie wszystkie komórki są zaopatrywane w tetrahydrofolian, który jest przenośnikiem jednowęglowych grup potrzebnych do syntezy puryn, pirymidyn i niektórych aminokwasów.

A zatem można stwierdzić, że najważniejszą funkcją reduktazy dihyd-rofolianowej jest u ssaków redukcja dihydrofolianu do tetrahydrofolianu. Odpowiednie reduktazy dihydrofolianowe zostały wyodrębnione z komórek mikroorganizów, a także z organizmów zwierząt i ludzi.

Warto podkreślić, że znane są, otrzymane metodami syntezy chemicznej, inhibitory tego enzymu. Najważniejszym spośród takich inhibitorów jest metotreksat stosowany jako czynnik chemoterapeutyczny w leczeniu raka, a także pirymetamina jako lek przeciwmalaryczny oraz trimetoprim wykazujący działanie bakteriobójcze.

W tym kontekście nie można nie wspomnieć o syntazie tymidylanowej (EC 2.1.1.45), która katalizuje reduktywne metylowanie 2'-deoksyurydylanu do tymidylanu, wykorzystując 5,10 —CH₂ — H₄PteGlu jako dawcę grupy metylowej i jednocześnie jako czynnik redukujący:

5,10 —CH₂ —H₄PteGlu + 2'-deoksyurydylan —> 7,8 — H₂PteGlu + tymidylan

(7.2)

Następnie 7,8—H₂PteGlu jest redukowany do H₄PteGlu pod działaniem reduktazy dihydrofolianowej.

Odpowiednie syntazy tymidylanowe zostały wyodrębnione z licznych bakteriofagów, bakterii, jednokomórkowców, insektów, ptaków i ssaków, a następnie zbadane i scharakteryzowane. Wiadomo również, że fluorowe pochodne uracylu są stosowane do leczenia raka. Rzecz w tym, że np. 5-fluorodeok-syurydylan łatwo tworzy trójczłonowy kompleks z tym enzymem oraz z 5,10 —CH₂ — H₄PteGlu, który jest bardzo trwały, lecz wynikiem tego jest blokowanie następnych etapów katalitycznego metylowania, albowiem fluor nie może być odszczepiony od pierścienia pirymidynowego. Na tym tle łatwiej