DSC
50 (17)

F

256

JAief Groteski

malowanym przez Tycjana jjortrait. moralisś. Pod postacią Marsa i Wenus mielibyśmy _ tu symboliczne przedstawienie „ młodych małżonków. PowtarząjąŁia^y^g|jta^jjj,„że_Już od.czasów.PlatOr na Jcula jest symbolem - harmonii, i. doskonałości²¹rozpatruje autorka również jej znaczenie jako symbolu Vanitas. Kobieta na v n    obrazie Tycjana dzierżyłaby zatem w rękach symbol harmonii

świata, a zarazem.symbol_kruchoścLludzldego__szCż§ścia._

W najnowszych pracach poświęconych Tycjanowym dziełom wykluczono portretowy charakter omawianego obrazu, ponieważ nie znaleziono w twarzy mężczyzny żadnych podobieństw do znanych wizerunków czy to d’Avalosa^as, czy Tycjana. Dell’Acqua²³ i Valcanover³⁴ w swoich monograficznych opracowaniach oeuvre Tycjana, oraz Pallucchini²⁸ w monumentalnym dziele poświęconym twórczości artysty, opowiadają się raczej — choć niejednoznacznie — za czysto alegorycznym charakterem malowidła, bez wiązania go z konkretnymi postaciami. Friedlander we wspomnianym wyżej artykule³³ uważa, iż imię rycerza nie jest ważne dla określenia treści obrazu, gzieło Tycjana przedstawiać.. ma. parę. .małżeńską, na której losy czyha wiele niebezpieczeństw.. Jfcula, od dawna atrybut Fortuny, występujący często w personifikacji Niestałości.(Inconstantią).²⁷, przypomina o owych niebezpieczeństwach. Kobietę z prawej interpretuje Friedlander jako boginię Westę, protektorkę małżeństw i niezakłóconego ogniska domowego. Ona także czuwać winna nad poczynaniami Kupidy-na. Natomiast postać w głębi, z koszem kwiatów, ⁽to Hymen, beż' którego nie może być owocnego małżeństwa.

¹¹ E. Panofsky Studies In Iconology. Wyd. l. New York 1939; wyd. 2. New York 1962, s. 160 n.

** Przemowa Alfonsa d’Avalos do żołnierzy (Prado, Madryt) lub Portret Alfonsa d'Avalos (paryska kolekcja de Ganay).

** G. A. Dell' Acqua Tiziano. Mllano 1958, s. 75, 117, nr kat. 77.

*• F. Valcanover Tutta la pittura di Tiziano. Mllano 1969, s, 66, nr 131; — Cagll, Valcanover, op. clt, s. 106, nr 154.

* B. Pallucchini Tiziano. Firenze 1969, s. 76, ^u Friedlander, op. clt., s. 51 n.

*’ Np. na obrazie G. Belllniego Fortuna Amoris (nazywanym takie Inconstantia) z Akademii Weneckiej.

Najciekawszą i najpełniejszą interpretację obrazu zaproponował Pantofsky**, Interesował się nim już od dawna ”, lecz rozwiniętą — choć nieco zmienioną — interpretacje podał dopiero w swojej ostatniej książce. Odrzucając moziiwość identyfikacji pary jako d’Avalosa i Marii z Aragonii, nie wykluczył zaproponowanego przez Hourticąa określenia postaci głównych jako Tycjana i jego zmarłej żony Cecylii, przedstawionych pod postaciami Marsa i Wenus. Portret byłby namalowany m me-moriarn — by uczcić pamięć ich miłości. Tym tłumaczy autor wyraz zadumania i troski na twarzach małżonków. Mężczyzna gestem ręki bierze w posiadanie niewiastę ³⁰ lub, przyjmując, że chodzi o osobę zmarłą, gest ów wyraża raczej desperacką chęć zatrzymania tego, co już bezpowrotnie stracone. Jednocześnie ofiarowuje żonie swą miłość, wiarę i nadzieję. Kobieta, przyjmując jego dary, czuje się za nie odpowiedzialna; czuje się też odpowiedzialna za wspólne szczęście, które je -t wprawdzie doskonałe, lecz kruche. Stąd kula w jej rękach symbolizuje — jako najdoskonalsza forma — harmonię, lecz zarazem — ponieważ kula ta jest szklana — oznacza ona, iż harmonia, może łatwo ulec zniszczeniu. W obrazie ppświęęonym pamięci zmarłej zony kula może symbolizować fragitifaS Humana. Postacie towarzyszące reprezentują trzy cnoty: Miłość pod postacią Kupidyna, z wiązką strzał oznaczającą jedność, Wiarę, w omawianym obrazie dzięki wiankow.Lmirtowemu ³¹ personifikującą. „Wierność Małżeńską”, i Nadzieję, której atrybutem jest kosz .kwiatów, w przypadku obrazu in memoriam mogącą oznaczać.nadzieję na ponowne połączenie się małżonków w innym świecie.

Panofsky pierwszy też zajął się rysunkiem przygotowawczym i wzajemnym jego i ukończonego obrazu stosunkiem. Uważał za

³³ E. Panofsky Problems in Titian. Mostly tconopraphic. New York 1969, s. 127 - 129.

³³ Panofsky Studies..., loc. clt.

³⁰ Panofsky (Studies.... s. 161) podaje m.ln, jako przykłady Jakuba i Rachelę Dlrka Zandvoorta z prywatnej kolekcji w Berlinie oraz Narzeczoną żydowska Rembrandta z Rtjksmuseum w Amsterdamie.

¹¹ W klasycznej literaturze pojawia się „Myrł is coniugalis" jako symbol wiecznotrwałej mlłoici (cyt. wg Panofsky Studies.., s. 161).

17 —• O ikonografii.*.