DSC75

ANNA SOBOLEWSKA W

tus 'postaci powieściowej⁶. Autobiografizm wyodrębnia całą twórczość Macha, Kuncewiczowej, Filipowicza, Jana Józefa Szczepańskiego, Konwickiego, Białoszewskiego. W konsekwencji psychologia podmiotu autorskiego zastępuje psychologię postaci literackiej (Rynek, Fantomy, Stan nieważkości, Zawal). Na plan pierwszy wysuwa się problem maski, kamuflażu podmiotu autorskiego, wyrafinowanych konwencji literackości i na odwrót — kwestie szczerości i samowiedzy. Wydaje się, iż bezpośrednią tradycję tego nurtu stanowi tuż powojenna proza „rozrachunków inteligenckich” — autoironiczne, aż do granic autoparodii książki Dygata, Brandysa, Macha i Hertza.

II. Stempel autora

Obecność i odpowiedzialność

Narracje lat sześćdziesiątych i siedemdziesiątych gorliwie realizują postulat Wilhelma Macha z 1956 r. i wcześniejsze zalecenia Nathalie Sarraute⁷, by proza fabularna była zawsze zaopatrzona w czytelny stempel autora, by „ja” autora zostało dopisane do „ja” czy „on” kreowanej postaci:

„Chodzi mi również o to, by czytelnik znał" i ustawicznie sobie uprzytomniał warunek, pod jakim ważę się przekazywać mu swój obraz świata. Niech moja obecność w słowach będzie gwarancją, że ponoszę współodpowiedzialność za sprawy, o których mówię, że nie mówię o nich jako anonimowy uzurpator nieomylnej wiedzy o współczesn >ści,

jako jakowaś bezosobista i bezcielesna «nadświadomość»,

-

• Stanisław Eile nazywa tę perspektywę narracyjną „autorskim narratorem personalnym w pierwszej osobie”, por. Światopogląd powieści. Wrocław 1973, s. 245.

⁷ Natalie Sarraute stwierdziła: „Dzisiaj nie trzeba już mówić «Pani Bovary to ja», każdy i tak się tego domyśla” oraz „pisarz postępuje godziwie mówiąc o sobie samym”, por. Era podejrzliwości. Przeł. W. Bieńkowska. „Twórczość” 1859 nr 5, s. 97.