DSC21 (8)

Jak pisał niedawno Christopher May, „o ile żyjemy w okresie, w którym forma i praktyka naszego życia zmieniają się na różne sposoby, uwydatniona treść naszych systemów społeczno-ekonomicznych pozostąje w dużej mierze taka sama” (Mąy 2002:1). Kluczowe jest tutąj rozróżnienie pomiędzy zmianą na poziomie formy i praktyki oraz ciągłością na poziomie treści. Być może wtedy przesunięcie z kapitalizmu przemysłowego do informacyjnego jest znaczącą zmianą w formie; i być może przejście od mocno hierarchicznych do zdecentralizowanych działań i zarządzania jest istotną zmianą na poziomie praktyki. Zmiany te muszą być jednakże ulokowane w obrębie oszacowania pewnych podstawowych ciągłości w treści kapitalizmu, do którego te same technologie również wnoszą znaczący wkład. Obejmuje to na przykład własność prywatną, utowarowienie, stosunki klasowe, wolne rynki, olbrzymie systemy prywatne i publiczne stymulujące konsumpcję i zarządzające nią, akumulację jako centralną motywację strategiczną itd. W konsekwencji, pod wspaniałą powierzchnią ponownie zaprojektowanej organizacji ekonomiczną oraz procesu, „nasze życie”, jak to zauważa May, „na wiele sposób pozostąje względnie niezmienione” (May 2002:2).

Kapitalizm jest głównym elementem w kontekście, w którym jest usytuowany rozwój technologii sieci, jak i zapośredni-czające ją społeczeństwo. Technologia sieci i społeczeństwo sieci odzwierciedląją i potwierdzają zmiany oraz standardy żyda w gospodarce kapitalistycznej. Przywołując ponownie perspek-tywę przedstawioną w rozdziale 2, byłoby nierozsądne zaprzeczanie, że owe technologie, w swoim kształcie, rozmieszczeniu i sposobie użytkowania, wywarły ogromny wpływ na wspomniane tu zmiany i standardy. W tym rozdziale będzie mowa o tych aspektach związków pomiędzy technologiami sieci i współczesnym kapitalizmem, które wyłoniły się jako centralna kategoria dla tezy o społeczeństwie sieci. Dotyczy to takich zagadnień jak kapitalistyczna globalizaąja, wzrost tak zwanej „nowej ekonomii”, przedsiębiorstwa sieciowe, niestandardowe formy pracy i zatrudnienia oraz status biedy. Powinien się z tej analizy wyłonić obraz kapitalizmu społeczeństwa sieci.

Sieci i globalizacja

Jak sugerowano w rozdziale 1, ekonomicznej organizacji społeczeństwa sieci nie można oddzielić od ekonomicznej globalizacji, która charakteryzowała ostatnie dekady dwudziestego wieku. W bardziej ogólnych kategoriach ekonomiczna globalizacja odnosi się do ponadnarodowego sposobu organizacji kapitalistycznych firm, produkcji, finansów, handlu, inwestycji oraz rynków, co częściowo stało się możliwe dzięki różnorodności międzynarodowych umów gospodarczych, w których państwa narodowe, będące stronami umów, zgodziły się rozluźnić swoją kontrolę odnoszącą się do szerokiego zakresu aktywności ekonomicznych. Globalizacja nie oznacza zatem jedynie struktury gospodarki kapitalistycznej ponad narodowymi granicami politycznymi, ale również stan gospodarki zgodny z modelem neoliberalnym - w którym aktorzy rynkowi corsu: bardziej uwalniają się od ograniczeń regulacyjnych i państw, unikając w coraz większym stopniu opcji interwenęjonistycznych i redystrybutywnych - który przyjęto na poziomie bliskim uniwersalizmowi.

Rozwój i rozprzestrzenianie się technologii sieci oraz globalizacja ekonomiczna są ze sobą mocno powiązane. Jak opisał to szczegółowo Ronald Deibert, mamy tu do czynienia z wyraźnym historycznym „przystosowywaniem się” pomiędzy tym, co określa on jako „środowisko hipermediów” a przejściem z porządku nowoczesnego, politycznie i gospodarczo zorganizowanego na poziomie narodowymi, do porządku postmodernistycznego, zorganizowanego na poziomie globalnym (Deibert 1997: 137). Owo prsystosowywanie się wyraża się na różne sposoby.

Po pierwsze, technologie są instrumentalne względem działań globalnej gospodarki, dostarczając infrastruktury oraz technologii kontrolującej wykonywanie i koordynację działań ekonomicznych (np. produkcji, konsumpcji, handlu, finansów), terytorialnie rozproszonych i zmiennych. Dla przykładu, koordynacja złożonych systemów ponadnarodowej produkcji byłaby niemożliwa na taką skalę, na jaką systemy istnieją obecnie, bez określonych form użyteczności połączonych w sieć technologii komunikacyjnych. Użyteczność tych technologii polega zwłaszcza na umożliwieniu natychmiastowego komunikowania na

87