DSC 53 (2)

92

LUDWIK FRYDE

ani jednej zasadniczej różnicy między nowelą a powieścią. Sądzi Kjjjj&l że z samej zewnętrznej różnicy, tj. z krótkości wynikają dla noweli^*^ następstwa, dotyczące kompozycji, techniki, stylu, słowem — wew. nej struktury tego gatunku literackiego. Bliżej jednak następstw |f| nie określa.

Od czasu ogłoszenia wyników tej ankiety nie dokonał się właściwie żaden postęp w rozumieniu interesującego nas pojęeia teoretyczny terackiego. 1 w dalszym ciągu pojęcie noweli i jego analiza jest dla teorii literatury zagadnieniem pierwszorzędnej wagi. Idzie o rozstrzygnięcie wątpliwości, czy granice między nowelą a powieścią są jedynie formafl-styczne, zewnętrzne, ilościowe, czy też obu tym pojęciom odpowiadają w rzeczywistości dwie określone i odrębne struktury formalne. Na tym polega problem noweli, z którym nie mogli uporać się~tacy pisarze i badacze, jak Orzeszkowa, Krechowiecki, profesor Tarnowski, profesor Wojciechowski.

Nawracając do tej starej kwestii pragniemy zbadać możliwości określenia „noweli" jako odrębnej i określonej struktury formalnej. To jest przedmiot pracy niniejszej, która operując ograniczonym, niepełnym materiałem tekstów i opracowań nie może mieć charakteru wyczerpującej rozprawy i daje raczej szkicowy przegląd zagadnień niżeli ich ostatecaat rozstrzygnięcie.

1. Postawienie zagadnienia 1

Problem noweli jest zagadnieniem z dziedziny teorii literatury, czyli poetyki. Poetyka bowiem w swej najistotniejszej części zajmuje się MCJfJ fo logią poezji, tzn. systematyczną klasyfikacją utworów literackich według ich ,.istotnych" cech charakterystycznych. Podstawą takiej hJaSjdwfc kacji musi być logiczny i zamknięty system pojęć, niejako apriorycznie wyczerpujący zakres możliwości literatury. System ten tworzą pojęcie oznaczające rodzaje i gatunki literackie. Suma takich kategorii, jak ka, liryka, dramat (a w obrębie pierwszej epos, sielanka, ballada, powieść, nowela itd.) stanowi skomplikowaną sieć. obejmującą wszystkie utwory literackie: przeszłe, obecne i przyszłe.

Wśród badaczy literatury i krytyków panują dość rozbieżne zdania oo do wartości poznawczej pojęć oznaczających rodzaje i gatunki literackie. Najbardziej krańcowo wypowiedział się w tej sprawie Benedetto Croer stwierdzając, że istnieje tylko jedna, niepodzielna poezja — jedna jSSSB Izionę" i jedna „esprettsione" *. W poglądzie tym wyraziła się | ckwte

• b. Croee. Ettettca comr odenn delt nprtssione « Uneutattem 3mel* 'łari 1002