DSC 56

wątpliwie znaczenia ich, zwłaszcza wielkiego Karola, niepodobna lekceważyć, choć musi być ono rozpatrywane w kontekście istniejących struktur, sit, możliwości, a zwłaszcza zgodnego współdziałania wielu sił nad realizacją jednego programu. Właśnie jedność programu stanowi niezmiernie charakterystyczną cechę usiłowań podejmowanych w czasach karolińskich. Zapewne, program ten ulegał zmianom w czasie, a także w ujęciu i realizacji różnych osób i środowisk, różnie mógł być — i był — interpretowany. Inną pozycję zajmował w stosunku do niego i całej rzeczywistości Karol Wielki, twardy i bezwzględny w postępowaniu, niezależnym od rad najbliższych nawet osób, inną zaś jego syn Ludwik, umysł subtelniejszy i wrażliwszy, ale też o ile bai’dzicj chwiejny i niepewny w działaniu. Podobnie można znaleźć różnicę w postawach doradców panujących czy papieży. Mimo to łatwo dostrzec główne linie program u i praktyki ka roli liski ej, wytyczone przede wszystkim właśnie w atmosferze współdziałania środowisk kościelnych i Karolingów, wraz z siłami, które reprezentowały.

Znamienną cechą tego programu jest jego religijność, jego, rzec można, kościełność. Nie ma mowy o jakimkolwiek rozdziale spraw świeckich i kościelno-religijnych. Władca podejmuje jednocześnie reformę państwa i Kościoła i traktuje obie równorzędnie. Uważa się też za całkowicie uprawnionego do ingerowania w najdrobniejsze nawet sprawy natury religijnej i kościelnej. Ustawy karolińskie dotyczą równie dobrze spraw religijnych, oi*ganizacji kościelnej, jak i innych, całkowicie świeckich. Ważne jest to jako wyraz me tylko istotnej wagi spraw religijnych i kościelnych dla państwa, ale i odpowiedzialności władcy za życie rehg.jne poddanych.

Kapitalne znaczenie ma tu zrozumienie koronacji i pozycji króla. Już przed Karolingami zaczęła się przyjmować koncepcja sakralna władzy królewskiej. Dopiero jednak koronacja Pepina, której istotę, zgodnie ze starotestamento-wym rytem, stanowiło namaszczenie olejami św._# nadaje krcaloK -akralne znamię Bożego wyboru, a jego władzy charakter wiaacwie sakramentalny. Jest więc koronacja rytm* kościelnym i przyznaje krók/wi miejsce także w ko-hierarchii. Król, żyjący w otoczeniu duchownych, frtflrmiCTi być tjukkkue jak najbardziej religijny i pobożny.

Ma obowiązek opiekowania siej Kościołem, którego jest protektorem. W rozumieniu i symbolice władzy królewskiej za Karolingów odgrywają rolę reminiscencje zarówno z czasów chrześcijańskiego Cesarstwa późnostarożytnego i bizantyńskiego, jak i królestwa Izraelitów, znanego z opisów biblijnych. Podobnie do króla starotestamentowych Żydów król chrześcijański ma prowadzić swój lud chrześcijański drogą wskazaną mu przez Boga. Karol Wielki nie rozróżnia w kapitularzach ludzi ochrzczonych i swych poddanych, utożsamiając obie kategorie.

Chrzest staje się w tych warunkach nie tylko sakramentem dającym wstęp do Kościoła, ale i drogą pozyskania prawa obywatelstwa w społeczności chrzęścijańskiej ziemskiej. W istocie rzeczy pojęcie takiej społeczności precyzuje się ostatecznie w IX wieku, w przeciwstawieniu do społeczności innych, mahometańśkiej i pogańskiej. Władcy chrześcijańscy uważają się za uprawnionych do prowadzenia wojny świętej, krucjaty, dla celów słusznych z chrześcijańskiego punktu widzenia. Wojny Karola z Saracena-mi, poganami czy wrogami papiestwa mają charakter takich świętych wojen i toczą się w oprawie liturgicznych obrzędów i modlitw. Przymusowe nawracanie i chrzest Sasów to w oczach Karola zarówno rozszerzanie chrześcijaństwa, jak i nadawanie podbitym praw obywatelskich.

W rządach wewnętrznych przyświeca Karolingom idea realizacji na ziemi państwa Bożego: uporządkowane rzymskie chrześcijaństwo ma być podstawowym elementem integracji państwa. Biograf Karola Wielkiego wspomina, że księga św. Augustyna Dc chńtate Dci stanowiła ulubioną lekturę cesarza. Subtelne rozważania Augustyna prowadzą go do stwierdzenia, iż granica między państwem Bożym a ziemskim państwem szatana przebiega w ostatecznych konsekwencjach we wnętrzu każdego człowieka. Ale epoka karolińska utożsamiła niejako państwo Boże z chrzt>c -jaństwem ziemskim.

Troska o poprawność i wspaniałość publicznego kultu religijnego stanowi jedną z najbardziej znamiennych cech reformy karolińskiej. Naturalne, rzec mocna, tendencje ludności wiejskiej do religijności rytualnej znaniu,;.* u Karolingów uzasadnienie w przykładach *uj^Hes*arncnu-wych. Stary Testament do tego stopnia zdaje » e trufiac do przekunania Karolingów i inspirować eh drdahv<>*