DSC03 (5)

142    6. Substancja o działaniu zbliżonym do witamin

Dla lepszego wyeksponowania powinowactwa choliny z tłuszczami warto przytoczyć wzory strukturalne najbardziej znanych fosfolipidów (rys. 6.1).

142    6. Substancja o działaniu zbliżonym do witamin

aj CHjOCOR,

b) H

HO-C—CH=CH—(CH₂)₁₂—CH₃

I    ⁰

1    U

CH—NH—C—R

Rys. 6.1. Wzory strukturalne fosfatydylocholiny. czyli lecytyny (a) j sfingomie-

liny (b)

-COR; -CORj, -CORj — reszty wyższych kwasów tłuszczowych

W odniesieniu do ludzi nie stwierdzono wyraźnie określonych objawów niedoboru choliny. Badania w tym zakresie koncentrowały się na ewentualnych zmianach chorobowych wątroby, a w szczególności na jej otłuszczeniu i marskości, albowiem zakładano, że niedobór choliny może mieć związek z patogenezą niedomagać wątroby u ludzi; nie doprowadziły one jednak do konkretnych wniosków.

Zapotrzebowanie organizmu człowieka na cholinę nie zostało zdefiniowane i uważa się, że dla ludzi nie jest ona niezbędnym składnikiem spożywanej żywności.

Cholina, zwłaszcza w połączeniu z innymi lekami, ma istotne znaczenie w leczeniu różnych schorzeń neurologicznych związanych z niedomaganiami mózgu. W takich przypadkach stosowane są dość duże dawki choliny — od kilku do kilkudziesięciu gramów dziennie. Mając to na uwadze, należy się liczyć z ryzykiem przedawkowania. W badaniach na szczurach wykazano, że dawki choliny od 3,4 do 6,7 g na kilogram masy dała przy oralnym stosowaniu powodowały śmierć połowy zwierząt doświadczalnych, zatem LD₎₀ dla szczurów mieści się właśnie w tym przedziale.

Dane dotyczące toksycznego oddziaływania dużych dawek choliny na zwierzęta wskazują na takie symptomy, jak: ilinotok, drgawki, skurcze mięśni, konwulsje i porażenie oddychania

Na tej podstawie należy uznać, że przy terapii cholinowej nie można nie brać pod uwagę ryzyka związanego z przyjmowaniem bardzo dużych dawek tego związku.

W uzupełnieniu materiału dotyczącego choliny przytoczyć warto orientacyjna dane o jej zawartości w wybranych produktach spożywczych (mg na 100 g produktu) [13]: żółtko jaj — 1700, wątroba wołowa — 630, nerki wolowe — 330, mózg wołowy — 410, odtłuszczone zarodki pszenicy — 420, _soja — 240, masło orzechowe — 150, jęczmień — 140, ryż polerowany — 130, szynka wieprzowa — 120, kapusta — 46, kalafior — 78, sałata — 18, marchew _ 10, mleko — 10.

6.2. Mezo-inozytol albo mio-inozytol

Inozytol (heksahydroksycykloheksan) został po raz pierwszy wyodrębniony z mięśni (i stąd nazwa: mio-inozytol) w 1850 r., ale niemal dopiero sto lat później opisano objawy niedoboru tego związku u myszy — zahamowanie wzrostu, wypadanie sierści (łysienie), a nawet śmierć.

Znanych jest dziewięć izomerów inozytolu, spośród których tylko cis--l,2,3,5-trans-4,6-cykloheksanoheksol wykazuje aktywność biologiczną, natomiast nie jest czynny optycznie wskutek wewnątrzcząsteczkowej kompensacji i z tego względu nazywany jest mezo-inozytolem.

OH OH

H OH

Rys. 6.2. Wzór strukturalny mezo-inozytolu

Inozytol (mezo-) jest krystaliczną substancją o słodkim smaku, bez zapachu, dość dobrze rozpuszczalną w wodzie, słabo w etanolu i nierozpuszczalną w eterze. Preparaty handlowe otrzymano z wodnych lekko zakwaszonych, np. zawierających 0,2% dwutlenku siarki, ekstraktów ziarna kukurydzy poprzez wytrącenie z nich i hydrolizę fityny, tj. mieszanej soli magnezowo-wapniowej kwasu inozytoloheksafosforowego. We wszystkich roślinach i organizmach zwierząt mio-inozytol występuje w znaczących stężeniach. Największe ilości tej substancji znajdują się w nasionach np. fasoli, zbóż i orzechów. Również owoce cytrusowe są dobrym jej źródłem. W świecie roślinnym inozytol występuje głównie w postaci kwasu fitynowego, tzn. w ufosforylowanej formie; w organach zwierząt natomiast mio-inozytol występuje w postaci wolnej lub jako składnik fosfolipidów, a przede wszystkim fosfatydyloinozytolu.