DSC�30

MEZOPOTAMIA

Wstęp

Najstarszymi mieszkańcami Mezopotamii byli Sumerowie. Historię ich, zapisaną pismem klinowym na glinianych tabliczkach, można śledzić już od początków III tysiąclecia p.n.e. Przenikanie Semitów na teren Sumeru doprowadziło do przejściowego panowania I dynastii akadyjskięj (około 2340 - 2200 p.n.e.), której początek dał Sargon Wielki, zakładając stolicę Agade.

Po jej upadku nastąpiło odrodzenie Sumerów. Szczyt rozwoju ich kultury przypada na lata panowania III dynastii z Ur (około 2100-2000 p.n.e.). Z tego okresu pochodzi większość znanych nam utworów sumeryjskich.

Po upadku III dynastii z Ur i okresie przejściowym, w którym do głosu doszły dynastie lokalne, na terenie Mezopotamii powstały i rozwijały się dwa odrębne państwa semickie: Babilonia na południu, Asyria na północy. Spowodowało to rozpad języka akadyjskiego na dwa dialekty, rozwijające się równolegle, babiloński i asyryjski. Oba państwa rywalizowały ze sobą blisko półtora tysiąca lat, uzyskując na krótszy lub dłuższy czas supremację militarną i polityczną, jednakże w zakresie kultury Babilonia zawsze górowała (poza okresem nowoasyryjskim, 935-612 p.n.e.).

Dostępne nam sumeryjskie teksty mitologiczne zachowały się w kopiach z początku II tysiąclecia p.n.e., pochodzących przeważnie z archiwum świątyni boga Enlila w Nibru (lub Nippur, dziś Niffer). Miasto to od połowy III tysiąclecia p.n.e. odgrywało rolę religijnej stolicy Sumeru.

Wybór niniejszy otwiera sumeryjski mit o stworzeniu człowieka (nr 1). Twórcami ludzi byli bogowie Enki, Nammu i Ninmah, choć inne teksty, mniej plastyczne, wymieniają Enlila. Enlil był też tym, który ofiarował ludziom motykę (nr 2), narzędzie o wielostronnym zastosowaniu, troszczył się bowiem o rozwój rolnictwa, na co wskazują dysputy filozoficzne między bogiem Laharem i jego siostrą Aszan (nr 3). O pierwotnej szczęśliwości mówi zachowany na dwóch tabliczkach mit o kraju Dilmun, będącym jednak siedzibą stworzycieli, Enki i Ninhursang (Nintu), a nie pierwszych ludzi, jak biblijny Eden (nr 4).

W mitologii Sumerów przestrzeń między ziemią a podziemnym oceanem zwała się kur — „obca kraina”, siedziba złych mocy. Wyobrażenia o tej krainie przekazują dwa mity: mit o zejściu króla Urnammu do podziemi i przytoczony tu mit o zejściu Inany do podziemi (nr 5), gdzie włada jej siostra Ereszkigal — „pani wielkiej ziemi”. Bogini Inana przechodząc przez siedem bram traci kolejno swe ozdoby i szaty i zostaje uśmiercona przez Ereszkigal. Dopiero Enki interweniuje u Ereszkigal i Inana wychodzi z podziemi odzyskując w kolejnych siedmiu bramach ozdoby i szaty. W kraju kur, skąd nie ma powrotu, musi ją jednak ktoś zastąpić i Inana wydaje na swe miejsce w podziemiach swego małżonka, boga-pasterza Dumuziego.

Mit o potopie (nr 6), zachowany w jednym egzemplarzu, zawiera również wyobrażenia Sumerów o własnym pochodzeniu. Stworzenie „Czamogłowych”, jak Sumerowie sami siebie nazywali, przez bogów Ana, Enlila, Enki i Ninhursang było dopełnieniem dzieła stworzenia świata. Mit mówi dalej o zstąpieniu władzy królewskiej z nieba i założeniu przez Enlila pięciu