DSC�65

hercntny z ideą Boga jedynego ani też z ideą boskości w ogóle. Zobaczymy teraz, czy jest on, na odwrót, związany ze specyficzną naturą pewnych określonych bóstw. .

Faktem jest, że świadectwa starożytnych mówią jako o wszechwiedzących przede wszystkim o bóstwach niebiańskich i astralnych bądź też związanych zaświatem jasności i uranicznym\Nic w tym nie ma dziwnego, przeciwnie, wydaje się to zrozumiałe, jeśli się zważy, że wszechwiedza boska jest, jak było wyżej zaznaczone, wszechwiedzą wizualną, a więc uwarunkowaną światłem (Puluga widzi tylko przy świetle dziennym, zob. rozdz. XVIII). Powiązanie myślowe między widzeniem a wiedzą, dobrze nam znane z badań języków klasycznych (oloa-yideo), jest lingwistycznie udokumentowane także i poza indoeuropejskim światem językowym. W językach chamickich gałęzi kuszyckiej wyrazy oznaczające oko, słońce, światło i wiedzę wywodzą się z tego samego źródłosłowu (zob. rozdz. I, 6).

Pośród bóstw wszechwiedzących pierwsze miejsce zajmują bogowie niebiańscy. Wedyczny Dyaus, grecki Zeus, latyński Jupiter stanowią tu najbardziej znane i najoczywistsze przykłady, gdyż same te imiona oznaczają „Niebo”, „Ojciec-Niebo”. Ale także i Waqa, Istota Najwyższa plemienia Galla (w swych przejrzystych odmianach chromatycznych, jak Waqa czarny, Waqa biały czy czerwony, będących odbiciem meteorologicznych przemian nieba), a dalej Yero szczepu Sidama i inne podobne postacie świata kuszyckiego identyfikują się z niebem. Tak samo też u Niloto-Chamitów, Tororut u Suków i Ngai u Masajów, u Murzynów z wybrzeża Gwinei i z Nigerii, Nyame Aszantów, Mawu szczepu Ewe, Soko szczepu Nupe i tym podobne są jednocześnie „Bogiem” i „Niebem”. Tak samo też Num Samojedów, Tengri Ałtajczyków, Tien Chińczyków i różni inni bogowie są „Niebem”.

Wszystkie te niebiańskie istoty są wszechwiedzące. Dołączyć do nich trzeba jeszcze wiele innych, które, choć nie noszą tak przejrzystych imion, są jednak bez wątpienia pochodzenia niebiańskiego i także są wszechwiedzące. Jednym z najbardziej znamiennych rysów, w których wyraża się ta wszechwiedza istot niebiańskich, wszechwiedza, jak się rzekło,\ natury wizualnej, jest posiadanie przez nie¹ oczu-^gwiazd, oczu-słońc, oczu-księ-życówA

9