DSC�02

gwiazdy — wieloma nocnymi oczami boga (w tej właśnie specyficznej jego postaci). Przy ich pomocy Ngai obserwuje, co robią ludzie; gwiazda spadająca to jedno z oczu Ngai, przybliżające się do ziemi, żeby widzieć lepiej. Droga Mleczna to droga, po której chodzą dzieci Ngai, czyli najjaśniej świecące gwiazdy (stamtąd przyglądają się one ludzkim uczynkom i donoszą o nich bogu); najmniejsze zaś gwiazdy — pył gwiezdny Mlecznej Drogi — to stada boga prowadzone do wodopoju do dwóch jezior, którymi są nubes maior i nubes minor.

6. KUSZYCI (CHAMICI)

Wiara w Istotę Najwyższą, wszystkowidzącą i wszechwiedzącą, wspólna jest wszystkim Chamitom z Afryki wschodniej, zarówno tym z wyżyny etiopskiej (Kuszyci wyżynni i Kuszyci północni), jak i z niziny opadającej ku wybrzeżu Erytrei (Kuszyci nizinni); początki jej można więc odnieść do pierwotnej religii chamickiej (przynajmniej w jej formie protokuszyckiej), biorąc jednak pod uwagę nawarstwienie się elementów obcych, zwłaszcza u ludów, które przyjęły chrześcijaństwo (Etiopia) albo islam (Somali, Danhali, Begja).

U szczepów Galla i Oromo (Kuszyci nizinni), trwających dotąd w pogaństwie, Istota Najwyższa zowie się Waqa (Waq, Waqayo, Uaga, Wuaka) °⁷. Waqa wszystko widzi i wszystko wie; wznosi się do niego modły jako do wszechwiedzącego (Galla Ittu), który zna wszelkie tajemnice przyrody i człowieka (Galla Arussi), „którego mądrość znikąd nie pochodzi” i „wiedza nie ma granic °⁹. „Jeżeli znam tego czy owego człowieka, to dlatego, że widziałem go na własne oczy; Ty (Waqa), nawet jeśli go nie widziałeś swymi oczyma, znasz go sercem”⁵⁹. Jedną z najbardziej rozpowszechnionych formuł zapewnień stosowanych w przysięgach jest „Waqa to wie!”, „Waqa mnie widzi!” Ponadto: „Nie mów nigdy: Waqa mnie nie widzi, on będzie miał ostatnie słowo , a także: „Złość, która czai się w ludzkich wnętrznościach, jest ciemnością nocy dla wzroku człowieka, ale jasnym dniem dla oczu Boga”; „oko Waqi przenika mury” ^tt0.

U szczepu Galla Wollega (Gallowie zachodni) Waqa albo Wa-

46