DSC�25

ic Amona-Ra, stanowiącym jak gdyby wstęp do wyroku czy też wyroczni wygłaszany przez najwyższego kapłana Pinodhema (XI w. p.n.e.), coś w rodzaju „credo” (Ed. Meyer) czy „summa theologica” idei panujących w kołach kapłańskich pod koniec Nowego Państwa — Amon-Ra, wysublimowany i reprezentujący najwyższą koncepcję boskości, określany jest jako „wieczny”, obdarzony wieloma parami oczu i uszu (wspomina się tam też

0    jego „dwojgu oczach kosmicznych”, słońcu i księżycu)^IM, podczas gdy w wielkim hymnie zachowanym na papirusie z czasów XVIII dynastii (ok. 1450 lat p.n.e.) bóg słońca, Amon-Ra, nazywany jest „jednym jedynym o wielu ramionach (albo dłoniach)” ^,5\ które są w tym wypadku promieniami słonecznymi

1    jako takie widzimy je na wizerunkach Amenofisa IV, gdzie emanują z Atona, tarczy słonecznej, zakończone w kształt dłoni^,54.

Na wielu egipskich stelach wotywnych widzimy wyobrażenia oczu, a także uszu (fig. 5).

Stele z uszami pochodzą głównie z Memfisu i z Teb. Te z Mcmfisu ^,M w ogromnej większości znalezione zostały w ruinach świątyni Ptaha z czasów XVIII dynastii i wszystkie poświęcone są Ptahowi z wyjątkiem jednej, poświęconej bogini Hathor ^,M. Na niektórych wypisana jest krótka modlitwa do Ptaha, aby zechciał wysłuchać ofiarodawcy. Uszy albo zapełniają całą powierzchnię steli, albo też są w rozmaity sposób włączone w przedstawianą scenę: są stele z jednym tylko uchem, na innych widzimy dw’ie, trzy, cztery, pięć, dziesięć, czterdzieści dwa, sto dziesięć, a nawet trzysta siedemdziesiąt sześć sztuk uszu. Liczby te, podobnie jak 77 oczu i uszu na papirusie Harrisa, znaczą po prostu „wiele, bardzo wiele”^,S7. Myśl Wilkinsona, że uszy na stelach wotywnych odnoszą się do ofiarodawcy ^1S8, a raczej do jakiejś jego choroby słuchu czy uzdrowienia z tej choroby, miałaby cechy prawdopodobieństwa co najwyżej w tych wypadkach, kiedy na płycie wyobrażone jest tylko dwoje uszu albo jedno. Jeśli uszu jest wiele, lub też dwoje czy jedno niezwykłych rozmiarów, przypuszczać należy, że odnoszą się do bóstwa, i to nie tyle w sensie wyjednania w sposób magiczny (magia imitatywna) przychylnej uwagi dla zanoszonej doń prośby ^,6t, ile dla zaznaczenia jego nadprzyrodzonej zdolności słyszenia i upewnienia się ofiarodawcy, że jego prośba będzie usłyszana i wysłuchana.

Ta zdolność wszystkosłyszenia stanowi u Ptaha pewnego rodzaju wszechwiedzę, ale ograniczoną do specyficznych sytuacji poszczególnych ofiarodawców, a więc taka jaką przypisywano również innym bóstwom ze stoi tebańskich (Nowe Państwo), pochodzących z wielkiego cmentarzyska el-Medlneh na tamtejszych stelach widzimy także rysunki uszu — po

67