DSC�45

_czvwiścic bóstwem dwugłowym ». Wyrażenie to znaczy po pro-He Marduk obdarzony był niezwykłą «lq wzroku (. słuchu): wyrażenie emfatyczne, poetyckie, odpowiednie do specyficznej sytuacji opisanej w tekście w związku z wyjątkową naturą Marduka-dziecięcia, cudownego dziecka, przedwcześnie rozwiniętego któremu ojciec jego, Ea, już w chwili narodzin przyznaje podwójną boskość”, czyli naturę stawiającą go ponad innymi bogami, a więc i silniejszy wzrok, ostrzejszy słuch itp. Możliwe, że ikonografia Usmu i innych bóstw o dwu twarzach podsunęła dla czworga oczu i czworga uszu Marduka rozmieszczenie — z natury rzeczy najłatwiejsze do przyjęcia — na dwóch głowach czy twarzach. Ale czworooczność Marduka w Enuma clisz nie jest bezpośrednio zależna od dwutwarzowości Usmu na pieczęciach ani też odwrotnie. Świadectwa ikonograficzne dwutwarzowości Usmu i świadectwo tekstowe czworooczności Marduka to dwie równoważne formuły, które w odmienny sposób wyrażają jedno i to samo pojęcie, czyli wszystkowidzenie.

W tym miejscu zasygnalizować wypada znaleziska ze świątyni z epoki „protohistorycznej”, sięgającej w swoich najstarszych warstwach czasów tak zwanej „kultury Uruk”, a odkrytej przez angielską misję archeologiczną w Braku w dolinie Khabur w północnej Syrii (M. E. L. Mallowan, Excavations at Brak and Chagar Bazar, „Iraq”, IX, 1947). Świątynię tę określa się umowną nazwą „Świątyni Oczu” („Eye-Tampie”) z powodu olbrzymiej ilości „małych idoli” tam znalezionych: tysiące małych płaskich figurek z kamienia lub alabastru, długich 4 do 6 centymetrów, grubości 3 do 8 milimetrów, o schematycznym, uproszczonym kształcie ludzkiej postaci, z dwojgiem wielkich oczu wyrytych na twarzy („eye--idols”), fig. 9, bądź też (typ, jak się zdaje, dawniejszy) z dwoma otworami w miejsce oczu („spectacle idols”), fig. U.

Jeżeli te figurki stanowią reprodukowaną w nieskończonej ilości ^U/yU‘^{k ofiar}mków podobiznę bóstwa czczonego w Braku (i gdzie indzi !    r_:^ZOrunku mailującego się w świątyni, Mallowan (op.

żeński (hLi^ą ‘’ ?! ^{m0glOby tU wch0dzić w} erę jakieś potężne bós wiastek ST    ^ ^{jakaŚ istota} »*«*« w sobie p

bóg wielicki ₂ JT ™ t ^{157>: n}‘^{e Wyklucza jednak} rnożliwoścl, wiary w boska nct, ^ ^{byl bóst},^{wcm sl}°necznym. zważywszy powszechr o wielWch oLae^ ^,l^{CZU    Z nlebem 2}«9 ‘ nast.); por. U.

¹,nzr:zr ^A-^b    1

wysunięta przez'    ^ewiM'^lU“¹‘

t«. 44), że mianowicie, wielkookie figi

82