DSC38

« występowanie /, cim lub IiUwUi)*

- tendencjo do powstuwanin różnie dochodów j mąjątku.

I i Rynek i gnupoilii rk ajynko,wn

ibili/ujących gospoda

dużych, nic zawsze akceptowanych społecznic,

«| dem,Witających goipodarkd (preyklndowo l.c/robo.

1.5, polsku gospodarka rynkowa

/„„im wprowadiono iv Polsce model gospodarki rynkowej, do 1989 roku mio-lisim do c/ynieiiin / modelem gospodarki ceniminie planowanej. Był to model, w którym dominąjącym regulatorem produkcji był system wzajemnie powijanych planów gospodarczych zawierających podejmowane na szczeblu centralnym bieżące i strategiczne decyzje gospodarcze. Model gospodarki centralnie pionowanej eliminował oddziaływanie rynku na procesy gospodarcze. Odbywał się na nim tylko obrót dobrami konsumpcyjnymi sterowany przez państwo, które decydowało o ich podaży, popycie i cenach. Podstawowymi przyczynami jego niskiej efektywności były m.in. nakazowo-rozdzielczy charakter planowania, podejmowanie decyzji przez władzę niezależnie od woli ludzi, dominacja państwowej formy własności. zasada priorytetów przy ustalaniu podziału ilości środków inwestycyjnych i preferująca przemysł hutniczy i muszynowy, brak realnego rynku i wolnorynkowych cen, miękkie ograniczenie budżetowe (dołowanie przedsiębiorstw' państwo- i wych). stały brak podaży towarów w stosunku do popytu oraz brak konkurencji między przedsiębiorstwami.

Wszystko to sprawiło, że model gospodarki centralnie planowanej jest uważany współcześnie za nieefektywny, rozrzutny i powodujący niedobory. Mała wydajność produkcji w stosunku do ponoszonych nakładów finansowych była przyczyną niedoborów dóbr konsumpcyjnych zaspokajających potrzeby społeczeństwa. Niezbędna stała się więc zmiana fundamentów całego systemu gospodarczego. Upadek tego systemu był spowodowany przede wszystkim błędami popełnionymi przez ówczesne klasy polityczne oraz niewydolnością ekonomiczną całego systemu na skutek braku prawidłowego gospodarowania.

Prace nad zmianami systemu gospodarczego w Polsce zostały podjęte w drugiej połowie 1989 roku przez rząd T. Mazowieckiego. Głównym problemem by! proces transformacji, tj. przejścia od struktur gospodarki planowej do rynkowej^ W grudniu 1989 roku Sejm przyjął przedstawiony przez L. Balcerowicza (wicepremier i minister finansów w kolejnych rządach - od września 1989 roku do grudnia 1991 roku) pakiet dziesięciu ustaw, zwany planem Balcerowicza. Podsta- j wą były dwa cele strategiczne: zwalczanie hiperinflacji i budowa rynkowego sys-i finansować państwo. Przykładem takiego dobra jest np. bezpieczeństwo wewnętrzne lub oświetlenie ulic. Ogólnie mówiąc, jest to takie dobro, które jest konsumowane (użytkowane) przez jedną osobę, jednocześnie może być konsumowane przez innych. Dobra publiczne są przeciwieństwem dóbr pty-

t-»X-------1------u--.. i----i.___i_,_• _-    .. ■ ■-•■■-.i......._

lenni gospodarczego. By osiągnąć pierwszy co), zastosowano i/w. terapię szokową; zlikwidowano lub ograniczono dotacje budżetowo (w re/ultncie nastąpił kilkukrotny wzrósł gon), ograniczono przyrost podaży pieniądzu, m.in. prze/, silną kontrolę pluć w sektorze uspołecznionym (podatek od ponadnormatywnych wynagrodzeń; zmiany zasad wzrostu płac. emerytur i rent mające na celu zmniejszenie tego wzrostu) oraz znucznic podwyższono oprocentowanie kredytów,

W procesie budowy gospodarki rynkowej wprowadzono wewnętrzną wymienialność złotego (utworzono fundusz stabilizacyjny - I miel USD), zniesiono koncesje i ograniczenia w handlu zagranicznym. W handlu wewnętrznym wprowadzono wolne ceny (objęły one około 90% ogółu wyrobów i usług) oruz zlikwidowano system priorytetów i reglamentacji w obrocie zaopatrzeniowym między przedsiębiorstwami, zmniejszono ogruniczcnia w zakresie obrotu gruntami rolnymi i lokalami użytkowymi. Rozpoczęto również praco nad przekształceniami systemowymi, głównie w zakresie prywatyzacji i restrukturyzacji gospodarki oraz finansów (reforma bankowości, systemu podatkowego, tworzenie rynku kapitałowego). W wyniku tych reform spadla inflacju. Szybko zostały usunięte niedobory rynkowe w połączeniu z poprawą usortymentu i jakości towarów. Powstało wiele nowych rodzujów usług (np. konsultingowych, reklamowych, rachunkowych, turystycznych, maklerskich, notarialnych), wzrosłu rola polskiego pieniądza. W 1995 roku przeprowadzono denominację złotego (10000 starych złotych -- I nowy zloty), uwolniono jego kurs, zostały spełnione wymagania Międzynarodowego Funduszu Walutowego dotyczące wymienialności waluty krajowej.

Rozwój gospodarczy, który nastąpił po 1989 roku, potwierdził prawidłowość wyboru radykalnych reform gospodarczych: wybór strategii szybkich zmian oraz odrzucenie centralnego planowania. Polska gospodarka zaczęła się bardzo szybko rozwijać i przezwyciężać kryzys. Większość państw Europy Środkowej, gdzie również była prowadzona gospodarka planowa, za naszym przykładem zaczęła przekształcenia i przechodziła na gospodarkę rynkową.

Przebudowie gospodarki polskiej towarzyszyła zmiana sytuacji zewnętrznej, np. likwidacja RWPG⁴ (co wiązało się z utratą tradycyjnych rynków zbytu) oraz zahamowanie tempa wzrostu gospodarczego w krajach rozwiniętych (ograniczenie możliwości eksportu polskich wyrobów i usług, wzmożona ekspansja towarów zagranicznych na rynek polski, niezrównoważona wymiana w handlu zagranicznym).

Rada Wzajemnej Pomocy Gospodarczej - międzynarodowa organizacja gospodarcza państw socjalistycznych założona w styczniu 1949 roku na podstawie konwencji podpisanej przez Albanię, Bułgarię, Czechosłowację, NRD, Polskę, Rumunię, Węgry i ZSRR. Głównymi celami RWPG były: przyspieszenie postępu technicznego i ekonomicznego w krajach członkowskich, podniesienie uprzemysłowienia, wyrównywanie poziomu rozwoju gospodarczego państw członkowskich oraz poprawa warunków życia ludności. Rada przestała istnieć w 1989 roku (formalnie rozwiązana w 1991 roku).