DSC41

^.^pyi^podn^ccnfl__    -—

ekonomiczne (np. polityku podatkowa, subwencje, dotacje, administracyjne ustali, nic cen nu wszystkie bądź niektóre towary, ustalanie pułapów zmian cen), l^ j przykład to monopolizacjo gospodarki, gdy jeden duży podmiot gospodarczy kształtuje stronę podaży bądź popytu i dyktuje warunki rynkowe.

Jednak należy sobie zdawać sprawę, że nawet wolny mechanizm rynkowy ule. go pewnym ograniczeniom. Jest nim powszechna ograniczoność dostępnych zasraj bów. a przede wszystkim ich ograniczona mobilność. Zgłoszenie większego efek. tywnego zapotrzebowania i chęć producentów, by w odpowiedzi na to zwiększy j oferowaną liczbę produktów, mogą napotkać ograniczenia w sferze realnej (matę. riainej. rzeczowej).

Dostępność nakładów czynników produkcji wyznacza zatem granice możliwo, ści produkcyjnych mierzone tzw. produkcją potencjalną, a zatem wyznacza pułap możliwości zaspokojenia ludzkich potrzeb.

2.2. Popyt rynkowy - prawo popytu

Podstawowe grupy podmiotów rynkowych to konsumenci i producenci. Ich wzajemne zachowania gospodarcze tworzą proces rynkowy, którego podstawowymi elementami są popyt, podaż i cena.

Popyt (go) jest to ilość towaru, którą nabywcy są skłonni i są w stanie kupić w określonym czasie przy ustalonej cenie. Przy niezmienności innych warunków! rynkowych (reguła ceterisparibns¹) wzrost ceny powoduje zmniejszenie wielkości popytu, a obniżka ceny wywołuje wzrost wielkości popytu.

W odniesieniu do danego towaru rozróżnia się popyt indywidualny (ze strony określonego nabywcy) i popyt rynkowy (ze strony wszystkich jego nabywców). | Popyt wszystkich nabywców na wszystkie towary to popyt globalny (zagregowany).

Poziom i zmiany popytu na dany towar są wyznaczane przez różne czynniki rynkowe:

-    zmiany jego ceny,

-    zmiany poziomu dochodów nabywców,

-    zmiany cen innych towarów oraz oczekiwania nabywców co do zmian cen w przyszłości,

i czynniki pozarynkowe: demograficzne (takie jak liczba ludności, przyrost naturalny, struktura ludności pod względem wieku, płci, poziomu wykształcenia, rodzaju wykonywanej pracy, miejsca zamieszkania itp.), naturalne (klimatyczno-

‘ Ccicris paribus to zwrot pochodzący z łaciny i oznaczający dosłownie „wszystko inne tato samo” Na język polski tłumaczy się go zwykle jako „przy pozostałych warunkach równych" h* „przy tych samych okolicznościach”. Użycie tego zwrotu oznucza świadome odrzucenie - w «!» uproszczenia rozumowania - możliwości zajścia pewnych wydarzeń lub warunków mogących aw^-rzyć związek między przesłanką a wnioskiem.

-atmosferyczne, Środowiskowe), preferencje nabywców {gusty. upodobania. /wy* czaję, tradycje, moda), polityczne (zagrożenie wewnętrzne i zewnętrzne. wojny jj Na rysunku 2.1 przedstawiono ważniejsze, wymierne i niewymierne. czynaifo, które mogą wpływać na ilość kupowanych na rynku towarów.

Rysunek 2.1. Czynniki wpływające aa popyt

Gdybyśmy w analizie zjawiska popytu uwzględnili jednocześnie wszystkie czynniki, otrzymaliby śmy bardzo złożoną wieloczynnikową funkcję popytu. Ograniczymy się jednak do przedstawienia funkcji popytu jako zależności pomiędzy poziomem ceny a rozmiarami zapotrzebowania. Na potrzeby analizy ekonomicznej rynku czynniki kształtujące rozmiary popytu można podzielić na dwie podstawowe grupy:

1 - cenę danego dobra.

■ - czynniki pozacenowc (ceny dóbr substytucyjnych i komplementarnych, wysokość dyspozycyjnego dochodu, indywidualne gusty i preferencje).

Wśród tych determinant znajdują się takie, które można mierzyć (ich zw iązek z popytem można przedstawić matematycznie, np. cena, wielkość dochodów), oraz takie, które są niemierzalne (np. indywidualne preferencje każdego nabywcy). W przypadku tych ostatnich ekonomia stara się wskazać ogólne kierunki ich oddziaływania.

Z kategorią popytu związane jest prawo popytu. Prawo popytu odzwierciedla trwały związek ceny z popytem (i odwrotnie), polegający na tym. że wraz ze wzro-