ekonomika (8)

14

KlamyfUcacja pozioma

Obejmuje ona podział transportu na rodzaje w zależności od przyjętego kryt_f. rśum ¹

I. ftfdztal ze względu na przedmiot przewozu: transport osób i ładunków. IV literaturze przedmiotu można spotkać się z określeniami „transport pasażerów~ i „ transport towarów", które traktowane są jako synonimy transportu osób i ładunków. Jednakże stosowanie tych zamienników nie jest poprawne merytorycznie, ponieważ nie każda osoba korzystająca z transportu jest pasażerem i nie każdy ładunek jest towarem. Pasażerem jest osoba, która korzysta z obcego środka transportu, po opłaceniu należności za przejazd. Natomiast nie zaliczymy do tej grupy zorganizowanych dojazdów do pracy, przewozów szkolnych. czy przewozów wojska.Z kolei część przewożonych ładunków pi.- j est lg-Mfc Jttnoiwł one dobra przeznaczonego da sprzedaży i np. przewozy surowców i półproduktów transportem wewnątrzzakładowym. przewozy odpadów komunalnych, odpadów produkcyjnych, wywóz śniegu, ziemi). Oprócz transportu rurociągowego wszystkie gałęzie transportu nadają się do przewozu zarówno osób. jak i ładunków.

Z Podział ze względów organizacyjno-funkcjonalnych: transport regularny i nieregularny.

Transport regularny odbywa się według podanego do publicznej wiadomości rozkładu jazdy, w którym ujmuje się dni tygodnia (np. rozróżnienie na dni powszednie, soboty i niedziele w komunikacji miejskiej) oraz godziny rozpoczynania jazdy lub też częstotliwość kursowania.

Z transportem nieregularnym mamy do czynienia, jeżeli przewóz jest realizowany wtedy, gdy występuje konkretne zapotrzebowanie, na zamówienie, na podstawie umowy zawartej z klientem. W każdej gałęzi transportu możemy spotkać się z przewozami zarówno regularnymi, jak i nieregularnymi. W niektórych gałęziach mają one swoje specyficzne nazwy:

•    w transporcie morskim — żegluga liniowa i trampowa;

•    w transporcie lotniczym — przewozy liniowe i czarterowe;

•    w pasażerskim transporcie samochodowym — przewozy według rozkładu jazdy i okazjonalne (wycieczkowe; kolonijne).

3. Podział z punktu widzenia organizacji przewozów (ze względu na ciągłość procesu transportowego): transport bezpośredni i pośredni.

W transporcie bezpośrednim używany jest tylko jeden środek transportu i przewóz jest realizowany „od drzwi do drzwi", czyli bez przeładunku w trakcie całego procesu transportowego od nadawcy do odbiorcy, len typ przewozów najczęściej spotykany jest w transporcie samochodowym i przesyłowym.

W transporcie kolejowym z przewozem bezpośrednim mamy do czynienia, gdy

1.2. KUiyftkftc|i bansporłu

kontrahenci mają własne bocznice kolejowe, a w żegludze śródlądowej - gdy mają własne przystanie żeglugowe.

Transport pośredni występuje wtedy, gdy w procesie transportowym zostaną wykorzystane co najmniej dwa środki transportu, co wiąże się z przeładunkiem bezpośrednim lub pośrednim. W zależności od rodzaju użytych środków transportu oraz sposobu przeładunku wyróżniamy:

•    transport łamany - przewóz przy zastosowaniu co najmniej dwóch środków transportu jednej gałęzi transportu;

•    transport multimodalny - przewóz ładunków przy użyciu co najmniej dwóch gałęzi transportu; w definicji tej nie jest określony sposób przeładunku, co oznacza, że może on być dokonywany dowolnie;

•    transport intermodalny - przemieszczanie ładunków w tej samej jednostce ładunkowej, która jest przewożona na całej trasie od nadawcy do odbiorcy przy użyciu różnych gałęzi transportu; jednostkę ładunkową w transporcie

' intermodalnym może stanowić kontener, drogowe nadwozie wymienne lub naczepa drogowa;

•    transport kombinowany - zaliczany jest do transportu intermodalnego, w którym jednostka ładunkowa na zasadniczej trasie przewozu przemieszczana jest transportem kolejowym, żeglugą śródlądową lub morską, a operacje dowozowo-odwozowe odbywają się transportem samochodowym (transport samochodowy w dowozie lub odwozie ładunku jest konieczny, aby cały przewóz zaliczał się do transportu kombinowanego).

4. Podział według kryterium zasięgu geograficznego i odległości przewozu: transport krajowy i międzynarodowy.

W ramach tego kryterium można wyróżnić:

•    transport międzynarodowy: kontynentalny i międzykontynentalny;

•    transport krajowy: wewnątrzzakładowy, wewnątrzosiedlowy, rruędzyosied-lowy, miejski, podmiejski, wewnątrzregionalny, międzywojewódzki, międzyregionalny.

Ze względu na odległość przewozu wyróżniamy , transport bliskiego, średniego i dalekiego zasięgu (rys. 1.2). Określenie granicy między tymi rodzajami przewozów jest umowne, gdyż zupełnie inne odległości wyrażone w kilome-| trach będą uznawane za przewozy bliskiego zasięgu w transporcie samocho-I dowym, a inne w transporcie lotniczym. Również w ramach jednej gałęzi trans-1 portu, np. transportu samochodowego, są w tym zakresie rozbieżności.

⁴ Definicje transportu multimodalnego, intermodalnego i kombinowanego według EKG ONZ. KE i OECD. Temiitology en cembwtd transport, http://www.oecd.org/dalaoecd/42/32/1941816.pdf ■ z 2104.2005.

1

IV. Grzywacz. J. Bumewicz: Ekonomika transportu. WKŁ. Warszawa 1909. s. 4Ó—52