fakultet 2
9

1NSUUN0NAŚLADOWCZE I PRZECIWCUKRZYCOWE WŁAŚCIWOŚCI ZWIĄZKÓW WANADU    1 9

6. SPOSOBY TESTOWANIA ZWIĄZKÓW WANADU

W przeciągu ostatnich 20 lat przeprowadzono badania wielu związków kompleksowych wanadu, szczególnie oksowanadu(IV), w celu oceny ich właściwości przeciwcukrzycowych. Wykorzystywane są przede wszystkim in vivo modele zwierzęce ze sztucznie indukowaną (streptozotocyną, aloksanem i in.) cukrzycą typu 1 i 11, na których testuje się zdolność związków wanadu do skutecznego obniżania stężenia glukozy we krwi. W badaniach związków o właściwościach przeciwcukrzycowych stosuje się także gryzonie (szczury) z genetycznie uwarunkowaną otyłością i cukrzycą - szczury typu Zucker fatly (ZF) oraz Zucker diabetic fatty (ZDF). Typ ZF charakteryzuje się hiperinsulinemią. ale prawidłowym poziomem glukozy we krwi, natomiast u szczurów ZDF występuje hipoinsulinemia i hiperglikemia (model cukrzycy typu II) [63. 64].

W wielu laboratoriach stosowane są także modele zwierzęce z genetycznie indukowaną cukrzycą typu 11 - insulinooporne gryzonie, a mianowicie myszy ob/ob [65] i db/db (charakteryzujące się odpowiednio hiperglikemią i hiperinsulinemią) oraz szczury BB (z tendencją do tycia) i fa/fa (ze zmniejszoną odpow'iedziąna insulinę na poziomie receptorowym).

Do oceny właściwości insulinopodobnych stosuje się również in vi(ro izolowane szczurze adypocyty. Testuje się wówczas wpływ badanego związku na efek-tywność uwalniania wolnych kwasów tłuszczowych z adypocytów [14, 66-68].

Do badania farmakokinetyki wanadu wykorzystuje się in vivo monitoring krwio-biegu metodą paramagnetycznego rezonansu elektronowego (BCM-EPR), oraz elektronowego rezonansu jądrowego (BCM-ESR) z udziałem kompleksów wanadu znakowanych izotopem ⁴⁸V [33, 34, 69], a także monitoring stężenia metalu we krwi z użyciem neutronowej analizy aktywacyjnej (N AA) oraz spektrometrii mas ze wzbudzeniem w plazmie indukcyjnie sprzężonej ICP-MS. Uzupełnienie badań nad właściwościami związków kompleksowych wanadu stanowią badania równowag w roztworze, badania spektroskopowa oraz analiza rentgcnograficzna kompleksów stałych.

Aktywność wielu związków wanadu testowana jest przez pomiar wzrostu aktywności metabolicznej mitochondriów wywołanej przez zwiększone zużycie glukozy w mysich fibroblastach pozbawionych insuliny. Aktywmość kompleksów wanadu stanowi ok. 30-70% aktywności insuliny. Związki VO(IV) wykazują nieco wyższą aktywność niż kompleksy wanadanów(V), ale zarówno jedne, jak i drugie kompleksy posiadają znaczącą aktywność biologiczną w zakresie stężeń 1-10 pmola. Przy wyższych stężeniach mogą wystąpić objawy toksyczne; nieco silniejsze dla kompleksów VO(IV). w' porównaniu do związków w'anadu(V) [26, 34].