File0017 (5)

nie. Ten wzrost nie oznacza bynajmniej, by nowe tendem opierały stosunek jednostki do narodu wyłącznie na przęsła kacli rozumowych. Przeciwnie podstawą tego stosunku są czy niki uczuciowe — dążenie zaś do rozumowego sformułowań sobie ich źródła i skutków przychodzi potem, ale przychód z koniecznością jako konsekwencja ducha czasu.

Trzecią cechą nacjonalizmu nowej epoki jest uświadomię nie sobie przez jednostki, iż warunkiem ich szczęścia jest prac dla dobra narodu. Dopóki świadomość ta nie była powszechną dopóty musiał panować liberalizm, gdyż poprostu nie było ce lu w imię którego byłoby rozurnnem poddawać się jakimś wę złom i ograniczeniom ze strony zbiorowości. Interes narodo wy był wtedy pojmowany grubo utylitarnie i doraźnie. Była wojna — uchwalano większe podatki, by zabezpieczyć byt ma-terjalny swych rodzin: była powódź — restaurowano życie gospodarcze kraju. I takie były jedynie silniejsze interwencje interesu narodowego w życiu jednostki. Bo ten interes był pojmowany zewnętrznie, jako coś obcego, coś co jest środkiem użytecznym dla szczęścia jednostki, ale też jako coś. .co nie jest warunkiem tego szczęścia. Tymczasem obecnie dojrzewa w świadomości jednostek przekonanie, iż ich własne szczęście jest bezpośrednio uzależnione od szczęścia narodu, lub dokładniej od wysiłków i konsekwentnej pracy dla szczęścia narodowego. Mało jest bowiem epok w historji, w których możnaby powiedzieć o danym narodzie, że jest zupełnie szczęśliwym. a jednakże jednostki pracujące w tym okresie nad sprowadzeniem szczęścia narodowego będą miały zawsze poczucie spełnionego obowiązku warunkujące ich osobiste szczęście.

Pojmowanie pracy dla szczęścia narodu jako 'warunku własnego dobra, wskazuje przyczyny niebywałego dotychczas i znamiennego dla czasów, które idą, rozwoju interwencjonizmu narodowego w życiu jednostki. Jest bowiem zrozumiałe, że skoro w świadomości człowieka dojrzało przekonanie, że warunkiem jego szczęścia jest praca dla dobra narodu, to będzie on skłonny ponieść w imię tego przeświadcze-

18