filozofia29

I

św. Augustyn

msłycyzmu, który kładzie nacisk na kontemplację i laskę oraz równoczesną aktywność mzumu i serca.

H Zagadnienia kosmologiczne i ontologiczne - teocentryzm,

I kreacjonizm i problem zla

.Nawainiejsze miejsce w filozofii Augustyna zajmuje Bóg, który jest wiecznym ■ niezmiennym Bytem, źródłem dobra, prawdy i piękna, przyczyną i celem wszelkiego fcrm. jak też ludzkiego poznania. Była to zatem filozofia teocentryczna. W kwestii

I

[ phtyczącej powstania świata Augustyn wspierał się na autorytecie Biblii, a szczególnie f mm opisie z Księgi Rodzaju. Świat stworzony jest co prawda urzeczywistnieniem idei | inimiąących w umyśle Boga, ale materia świata i życie zostały stworzone przez ł* ęa z niczego (łac. creatio ex nihilo). Teoria ta nosząca nazwę kreacjonizmu jest zasadniczo odmienna od poglądów starożytnych filozofów greckich, którzy zawsze i pHzukiwali pierwotnej materii istniejącej przed powstaniem świata. Co więcej, Bóg ; tylko stworzył świat z niczego, ale cały czas podtrzymuje go w istnieniu (łac. I «cr continua). Mimo to Augustyn zarysowywał bardzo wyraźny dualizm Boga - śwśia. Stwórcy i stworzenia.

Ańawi! się jednak problem zła. Gnostycy i manichejczycy, których wyznawcą był pan pewien czas Augustyn, pytali skąd pochodzi zło (łac. unde malum?) i odpowiadali, * obok Boga odpowiedzialnego za dobro musi istnieć także Bóg zła. Augustyn nie ~_Ł ri zgodzić się na taki pogląd. Dokonał tzw. teodycei, czyli usprawiedliwienia Boga E * żsa panującego w świecie. Bóg był stwórcą świata, a wszystko, co stworzył, było I Jiiwr; nawet materia. A zatem źródło zła nie tkwiło w świecie, lecz w człowieku, i jest ■■■Batem grzechu Adama. Zło jest wyborem wolnych istot i polega na sprzeciwieniu ii Boga. Daje się zatem zło wytłumaczyć jako brak dobra; i jako takie istnieje w świecie. Bóg powołał do istnienia świat najlepszy z możliwych. Wolał stworzyć rtet iv którym jest obecne maksymalne dobro i poszanowanie wolności ludzkiej, Idąc oznaczało to także dopuszczenie możliwości zła, niż stworzyć świat, w którym ■Wpczmia nie byłoby zła, ale za cenę ograniczonego dobra.

i£|snacz materii Bóg stworzył także czas. W XI księdze Wyznań Augustyn dokonuje I łBuBLurr czasu jako doświadczenia psychicznego i subiektywnego. W starożytności czas uppocwano jako coś obiektywnego, zależnego od zjawisk kosmicznych, od ruchów i dzielono go na trzy części. Przeszłość to coś, czego już nie ma, przyszłość -mm, czego jeszcze nie ma, teraźniejszość zaś to właściwie nieuchwytny moment, ■prlBicrym przeszłość przechodzi w przyszłość. Augustyn odkrył czas subiektywny, [ ppwrtaiący się w ludzkiej świadomości. Wewnętrzna świadomość czasu jest w istocie MBBsadczaniem teraźniejszości nastawionej na postrzeganie zjawisk aktualnych, ale ■Abk na. z jednej strony, wydobywane dzięki pamięci obrazy przeszłości, a z drugiej -o»vane przez oczekiwanie obrazy przyszłości. Człowiek w ujęciu Augustyna jest

„Wierzę, aby poznać; poznaję, aby wierzyć".

(Credo ut Intel ligam; intelligo ut credam)

W jaki sposób wyrażona w tym zdaniu zasada wpłynęła na dalszy rozwój filozofii średniowiecznej? Przywołaj w tym celu poglądy św. Tomasza w kwestii wiary i rozumu.

111