Foto0452

w (ftwii jinlii ■). jeśli C7>—crfri lob wytwór (efekt) działania tłumaczy się oso-fcfrunfri—i całościowej budowy formalnej lego czegoś (stndounlizm);

0»hffimrfti criwwrfri pnyihpijyfj Wfzeftio organizmom co do budowy ich narządów, dńakamka i rozwyi (tdeolnprw).

Warto pry lyiw p—aętać, że szeroko rozumowe wyjaśnianie obejmuję również ofmmmktmy, mummemae % wartoUkmatńtf,

Przy wyborze określonego sposobu wyjaśtmeńa mogą się okazać przydatne na-stępujące nlecenm

-    po pierwsze, starajmy się pamiętać o potrzebie uwzględnienia w pracy oprócz, opitm. również wyjaśniania',

-    po drug/e, zaprrznajmy się z różnymi sposobami wyjaśniania;

-    po trzecie, przed wyjaśnianiem postarajmy się - najlepiej Jak potrafimy, mj-bardziej poprawnie •- opisać badaną rzeczywistość;

po czwarte, zaufajmy swojemu umysłowi i czasami pozwólmy mu swobodnie pracować, korzystajmy z nagromadzonych - również w podświadomości « informacji i nasze#* naturalnego programu operacyjne#*- Innymi słowy, nie lek-cewazmy nasze) Inluioji, szczególni* na etapie formułowania hipotez, Jeśli uda się połączyć twarde reguły procedury badań z. naszą Intuicją, to efekty takiego działania mogą zadziw 16 również nas samych.

Warto Jodmik pamiętać, że tylko poprawne opisanie I wyjaśnienie faktów, pro* cosów I zjawisk stwar/a szanse podjfola próby przewidywaniu, jako najtrudniej* s/ego - i nierzadko zawodnego - elementu procesu bndnń naukowych.

Zastanówmy się więc, do czego może być potrzebna ta wiedza magistrantowi, n w przyszłości - magistrowi:

-    po pierwszo, przyswojenie sobie minimum teorii pozwala przekonać się, żo teoria ma również wartość praktyczną:

-    po drugie, warto przywołać stwierdzenie S. Kainińskiego^{1 2}, przyrównującego - za T. Zielińskim - naukę do bogatej panny, która chce oddać rękę tylko temu, kto pragnie jej nie dla posagu, lecz dla niej samej. Ale przecież wiadomo, że ten, kto pannę poślubi, będzie posiadał również jej posag;

-    po trzecie wreszcie, przyrównując nasze półkule mózgowe do dwóch swoistych, intelektualnych bicepsów, tylko położonych nieco wyżej, warto zauważyć, że chodząc na siłownię rzadko się zastanawiamy, dlaczego to robimy i do czego będzie to nam potrzebne. Później dopiero okazuje się to przydatne w różnych sytuacjach, czasami decyduje nawet o naszym życiu. Wówczas jesteśmy już bardziej świadomi celu podejmowanego wcześniej przez nas wysiłku.

Również znajomość celu poznania naukowego nie zawsze towarzyszy każdemu badaczowi, szczególnie na początku drogi. Częściej punktem wyjścia jest problem (teoretyczny bądź praktyczny) lub tylko określona sytuacja problemowa.

Określona - chociaż nie do końca. Nierzadko bowiem - zwłaszcza we wstępnym etapie pracy-bardzk) odczuwamy dany probkm, niż jesteśmy w danie nazwać gp t opmć, Dopiero studiowanie literatury przedmiotu daye om to specyficzne £wźa-rfo, które pozwala lepiej widzieć i opisywać nie tylko sytuację proMemową, ale również problem badawczy (cel badać), Jest to jednak dopiero początek proce³ badań naukowych, początek procesu poznania naukowego Kwestie te - w odntt' cieniu do prae o charakterze teoretyc/rrym (studyjnym) - «t oy/Anie przedstawione w podrozdziak 1X1, Satommt praktyczne czynnoki związane z pr/yy/rtowa^ nim prae o charakterze empirycznym, a takie teoretycznym, zostały syntetycznie zaprezentowane w tabeli i orrz, w miary wyczerpująco scharakteryzowane w w/, dziale 2, Tymczasem zastanówmy sif pokrótce nad znaczeniem pojęcia „badanie naukowe", 1,1.2, €o to fest badanie naukowe!

Ody słyszymy wyrażenie „badania naukowe", nasze myśli biegną wówczas nąjczęśclej w strona bogato wyposażonych laboratoriów, dużych zespołów ludzkich i,„ dużych pieniędzy. Czy laki sposób myślenia o badaniach naukowych zachęca do widzenia siebie w roli badacza? W wyobraźni - tak, gorzej w praktyce. Nie ulega jednak wątpliwości, że takie wyobrażenia o działalności naukowej nie znolięcają autorów prac kwalifikacyjnych do podejmowania badań naukowych. A przeoloż to one powinny stanowić podstawę pracy kwalifikacyjnej - dyplomowej, magisterskiej, doktorskiej, czy nawet habilitacyjnej. W przypadku tej ostatniej, która jest już pracą całkowicie samodzielną podstawowe pytanie, jakie staje przed jej autorem i recenzentom brzmi: co nowego praca wnosi do rozwoju nauki? Chociaż pytanie to nie musi interesować autorów prac magisterskich i doktorskich, to jednak co jakiś czas zdarzają się takie prace doktorskie, a nawet magisterskie, które wnoszą pewien wkład w rozwój danej dziedziny wiedzy. Takim wkładem może być nie tylko odkrycie naukowe, ale również inne niż dotychczas podejście do badanego problemu, spojrzenie na problem z innej strony itp.

Szanse na takie efekty rosną szczególnie wtedy, kiedy nasze myślenie (zazwyczaj liniowe) wzbogacamy innymi rodzajami i sposobami myślenia⁴. Wówczas w naszym polu widzenia, w naszej wyobraźni jawią się nie tylko rzeczy i fakty, ale także relacje między nimi, dzięki którym mogą zaistnieć dane procesy i zjawiska. Zajmujemy się wtedy nie tylko płaszczyznami jakiegoś wycinka rzeczywistości, ale i jego sferami. Takie postrzeganie rzeczywistości i myślenie o niej są podstawą myślenia holistycznego, które samo w sobie stanowi trudną do przecenienia wartość.

1

⁴ Ibidem, *. 197.

2

S. Kamiński, op. ciL, s. 195-196.

3

Wartolcl, oceny I efektywność systemów, Jxkzy\y Naukowe AON" 1994, nr 4(17).

4

P. Sienkiewicz, Nowoczesne badania systemowe, „Zeszyty Naukowe AON” 1990, nr 1, lenże,