Foto0478

Wnioskowanie (rozumowanie) przez analogię nigdy nie może być całkowicie K pewne. Może być tylko w większym lub mniejszym stopniu prawdopodobne. I Błędne analogie prowadzą do błędnych twierdzeń i teorii. Natomiast trafne analo. I gie, pomimo że nie dają twierdzeń całkowicie pewnych, mogą odznaczać się bar-1 dzo dużym prawdopodobieństwem, odkrywczością i walorami inwencyjnymj. I W zakresie odkryć naukowych właśnie przez analogię rozwiązywano wiele pro-1 blemów naukowych.

Reasumując, wnioskowanie jest zatem rozumowaniem polegającym na wysu-1 nięciu nowej prawdy z wielu poznanych (czy też danych) prawd.

2.3.3. Metody, techniki i narzędzia stosowane w badaniach empirycznych I

2.3.3.1. Wybór metody badań, technik i narzędzi badawczych

W dostępnej na naszym rynku literaturze metodologicznej i w licznych porad-1 nikach dla autorów prac magisterskich i doktorskich brak jest zgodności w sprawie I metod i technik badawczych wykorzystywanych na potrzeby prac kwalifikacyj-1 nych o charakterze empirycznym. Upraszcząjąc, problem sprowadza się do tego, źc I metody nierzadko są nnzywuno technikami i vicc versa. Nie ułatwia to magistrali-1 towi czy doktorantowi posługiwania się tymi pojęciami i wykorzystywania I w praktyce proponowanych w literaturze metod i technik badawczych.

Z lego między innymi powodu podjęliśmy próbę wyrażenia swojego poglądu I na temat metod, technik i nnrzędz! badawczych stosowanych w badaniach i pro* | cnclt kwalifikacyjnych o charakterze empirycznym. Przedstawiono jo w tabeli 2.

Tabela 2. Niektóre metody, techniki I narzędzia w hndniilłieh empirycznych wykorzyaiywani M | potrzeby prac kwalifikacyjnych (próba klasyfikacji)

MBTODY	TECHNIKI	NĄRHgDZJA DADAWC7.K___
ANKIETOWA	I nnkioty nmlyinryjncj | nnkioty Indywidualnej • nnkioty pocztowe)	i kwestionariusz ankiety
WYWIADU	•    wywiadu sibrmullzownnego •    wywiadu swobodnego i lipie	.* arkusz wywiadu *    dyspozycjo do wywiadu •    inno —
OBSERWACJI	•    uczestniczącej •    postronnej	| dziennik obserwacji I arkusz obserwacji
EKSPERYMENTU	i jedną) grupy *    grup równoległych •    Rrup rotacyjnych	• wszystkie narzędzia wykony* aty wane w innych metodach
ANALIZY DOKUMENTÓW	•    analizy ilościowej •    analizy jakościowej •    inne	•    arkusz analizy •    programy komputerowe •    inne _J

Najogólniej mówiąc, jeśli w badaniach wykorzystujemy więcej niż jedną z przedstawionych w tabeli 2 metod, to wtedy stają się one technikami badawczymi, a zastosowana metoda określana jest na przykład mianem sondażu diagnostycznego. Ma to miejsce wówczas, gdy w badaniach posługujemy się na przykład ankietą i arkuszem wywiadu. Jeśli natomiast w badaniach wykorzystujemy na przykład tylko kwestionariusz ankiety, to możemy wówczas mówić o zastosowaniu metody ankietowej.

2.3.3.2, Opracowanie narzędzi badawczych

Aby rozwiązać problem badawczy, czyli udzielić wiarygodnej odpowiedzi na postawione w koncepcji pytania problemowe, powinniśmy zebrać niezbędne informacje. Do tego służą przede wszystkim narzędzia badawcze. Wprawdzie proces badawczy polega na ciągłym zbieraniu i umiejętnym przetwarzaniu informacji¹⁰⁸, jednak na pewnym etapie badań (zob. tabela 1) czynność ta nabiera szczególnego znaczenia. Staramy się bowiem wówczas pozyskać i umiejętnie wykorzystać te informacje, które będą dla nas stanowiły specyficzne jądro, trzon naszej działalności badawczej i pracy kwalifikacyjnej. Pomocne w tym są opracowane przez nas narzędzia badawcze. Niektóre z nich - stosowano w pracach empirycznych -przedstawiono w tabeli 2.

Narzędzia te wykorzystąjemy przy użyciu odpowiednich technik baduwczych, które również przykładowo wymieniono w powyższej tabeli. Konkludąjąo, to wiośnie za pomocą narzędzi badawczych staramy się dotrzeć do potrzebnych informacji, zebrać Jo, wykorzystąjąc adekwatną do potrzeb I możliwości technikę baduw* czą, nby potem odpowiednio Je przetworzyć, skompletować I zweryfikować w ramach przyjętą) metody badawczą).

Rzadko Jednak zdarza się możliwość wykorzystania w naszych badaniach narzędzi opracowanych wczcśnlą) przez Innych amorów , Ną)częśołą) zadanie to wykonywano Jest na potrzeby konkretną) pracy maglstorsklą) czy doktorskiej. Towarzyszy nam wtody świadomość tego, że od Jakości opracowanych przez, nas narzędzi badawczych będzie w dużym stopniu zależeć Jakość zebranych Informa* cjt. Przykład Jednego z, bnrdziąj popularnych ostatnio narzędzi badawczych, jakim Jest kwestionariusz ankiety, przedstawiono w załąoznlku 2. Zaprezentowano tam ogólną konstrukcję tego narzędzia, przykłady konkrotnyoh pytań wskaźnikowych oraz różne techniki Ich konstruowania. Zainteresowanych bliższym poznaniem tyoh zagadnień odsyłamy do odpowiednich pozycji llteratuiy¹¹⁰.

^i0> Przecie* już od pojawienia się w naszej świadomości problemu badawczego mammy się „podświetlić go" bądź to przy pomocy Informacji (wiedzy), która posiadamy, bądź (o poprzez konsultacje, studiowanie literatury, osobisto przemyślenia ilp,

powinniśmy wówczas podać nazwisko autora tego narzędzia. Wykorzystywanie narzędzi ba* dawczych opracowanych przez innych autorów stosuje się głównie przy badaniach panelowych, kiedy chcemy np. sprawdzić, Jaki jest kierunek zmian danego procesu czy zjawiska.

¹¹⁰ A Sułek, W terenie, w archiwum i w laboratorium. Studia nad Warsztatom socjologa, Wyd. UW, Warszawa 1990; Z. Chojnacki, op. cii.