Foto0746

Przedstawiony wyżej w dużym uproszczeniu opis swoistego procesu badań z wykorzystaniem dorobku nauk humanistycznych i technicznych dotyczył „świata, techniki*** czy li bezpieczeństwa statku powietrznego. Jednak w statku: powietrznym często przebywają ludzie (obsługa i pasażerowie)* którzy w. trudnej* kryzysowej sytuacji, np. w trakcie doświadczanej podczas lotu turbulencji mogą swoimi zachowaniami stworzyć zagrożenia, dla bezpieczeństwa lottu. Ehrtychczasowe badania wykazują bowiem* że to właśnie czynnik liitMi (człowiek ii grupy społeczne) jest najsłabszym ełemenuem tak złożonych: systa-mów*. jakim jest np. samolot pasażerski w czasie Lottu. Fozwalii ta- uśw^oimć sobie dodatkowe trudności zwiąsutte z badaniami pcobłaosiow: bezpieczeństwa w cdiriesienjm dfe> takich ^stemów* Ztraczme trudmeji jest bowuam badać Ma*.

ii ztmwsia wykon^^uj^c dorobek maik Intnaogu^yczaiychL. spofiscmwriii S :^akso^bgjcaiycłn. kśsaje - tazenu s. naukami t&dtaiezronui i śessByina -

są w badłarnaah pttifebantóM* beapneasasiteiwi³^,    *ww~

caas cćcańfc^wf tmidnośc *wjąte się 2. tę mu że w- mdzważamiach 0s2ce[^csztg<Dh,all£ ii * ;pafc^ce mańkowo-Wtewczaj ęzasann spcsę-fta się tnepenoznunuDiifi c&fty-cząse mp. Sega, Oty pierwstyim dtemeiwsra procesu poznania powinny hyc: Mty OTTtpiiyezne. »cay iraazaj fe'/ - neorią ;& może: o/* cayfla fekr. ti teoria Jednocześnie? Są no spotykane menzadko wśród badaczy prbblemów bezpieczeństwa dylematy* me i&arwjąjące podejmowania badań w tak złożonej problematyce, Jaką Jest problematyka szeroko rozumianego bezpieczeństwa, 'w tym konkretnym przypadku - bezpieczeństwa lotów.

Zwolennicy poglądu przedstawionego w punktach 6/ i c/ uważają, że w badaniach o charakterze teoretycznym, to od teorii właśnie powinno zaczynać się pracę naukowo-badawczą Rozpoczynając badania od teorii (element 2 na rysunku 23) powinno się w niej właśnie wykrywać ewentualne luki i jej słabości. Zapomina się jednak wówczas o tym, że zarówno konkretna teorią jak i wykryte w niej słabości czy luki stanowią określone fakty (element 1/ na rysunku 23) i jako takie są one tzw. punktem oznaczonym jako start, etyli takim, od którego rozpoczyna się pracę badawczą w naukach o bezpieczeństwie.

Wskazuje to, że przedstawiony na rysunku 23 model może być z powodzeniem stosowany w badaniach problemów bezpieczeństwa, zarówno tych o charakterze teoretycznym, jak i empirycznym. Biorąc pod uwagę to, że proces badań naukowych - zresztą nie tylko w naukach o bezpieczeństwie - organizowany jest i przebiega w określonym przedziale czasu (w tym konkretnym przypadku w przedziale czasu: t^t⁴), przedstawiony na rysunku 23 model można -jak się wydaje - przedstawić również w taki sposób, jak na rysunku 24.

Bowiem wspomniane wyżej dylematy, a właściwie nieporozumienia dotyczące tego: „od czego zacząć”? - wiążą się często z technologią intelektu²⁷

*0 transdyscypłinamym charakterze nauk o bezpieczeństwie mówiliśmy już wcześniej. ²⁷ M. Marody, op.cit.

konkretnego badacza, czyli - prościej mówiąc - z jego schematami myślowymi i ze sposobami myślenia - np. liniowego albo nieliniowego²².

Korzystając z modelu przedstawionego na rysunku 24 nietrudno zauważyć, że na ost czasu przedstawionej w postaci wektora (w tym przy padku za-krzywionegoX w momencie tz teoria zdaje się wyprzedzać fakty zaśsmiałe w. czasie U- W związku z tym analiza modelu przedstawianego na rysunku 24 pozwała doprecyzować rozważania przeprowadzone z wykorzystaniem modein j rysunku 25 o stwierdzenie., że teorta, która powstała w czarne tz pomaga sam lepiej zrozumieć takty, które zaistniały w czasie Wynikają z tego określone wjjcsfti praktyczne dla badaczy problemów bezpieczeństwa w jego rożnych pszetkmokowycftL

Rysunek 24. Sfayczno-chronologiczny model procesu poznania naukowego²*

Charakteryzowany wyżej model warto uzupełnić kolejną metarc fleksją o charakterze metodologicznym. Nazwijmy ją modelem P. Sztompki³⁰. Stanowi on uzupełnienie modelu J. Brzezińskiego, jakby jego dopełnienie, niezbędne w badaniach społecznych problemów bezpieczeństwa.

*P. Sienkiewicz, Nowoczesne badania systemowe. Zeszyty Naukowe AON, Warszawa 1990.

¹⁴ Model ten uwzględnia nie tylko elementy przestrzeni i czasu, ale także „zakrzywioną strzałkę czasu". Na podstawie M. Cleślorczyk (red, nauk.), Metody, techniki i narzędzia badawcze oraz elementy statystyki stosowano w pracach magisterskich i doktorskich, AON, Warszaw a 2004 12006,

¹⁰ P. Sztompka, Głos w dyskusji z udziałem profesorów; A. Koja, A, Koźmińskiego, A Kuklińskiego, E. Mokrzyckiego. Z. Sadowskiego. J. Szackiego, J. Tazbira, J. Woleńskiego, P. Sztompkt Patrz: Wyzwania wobec nauk społecznych. Kroków 1999, Przygotował do druku A ł li*, a. 123-129.

207