Foto2912

70 Rozdział 1

przy uzasadnionych kosztach i w ramach obowiązującego systemu prawnego. System zarządzania kryzysowego tworzony jest przez władze publiczne wszystkich szczebli na mocy obowiązujących aktów prawnych, ustaw i rozporządzeń. Stanowią go zarówno wyspecjalizowane jednostki sektora publicznego i prywatnego, jak i obywatele. Jednostki te mają zróżnicowaną wewnętrznie strukturę, działają w określonym otoczeniu, stanowią podsystemy w omawianym układzie i mogą być analizowane jako samodzielne systemy. W ujęciu zarządzania kryzysowego i zapewnienia bezpieczeństwa oddziałują one na siebie nawzajem i są powiązane rozlicznymi związkami, co dodatkowo generuje efekt synergii. Elementami systemu zarządzania kryzysowego są:

-    organy administracji państwowej wraz z jednostkami wykonawczymi - pierwsze z nich zajmują się przepływem informacji i zasobów oraz koordynacją działań. Z kolei jednostki wykonawcze odpowiadają za właściwą realizację działań;

-    jednostki interwencyjno-ratownicze - m.in. Państwowa Straż Pożarna, inne jednostki ochrony przeciwpożarowej, ochotnicza straż pożarna, centra powiadamiania ratunkowego, policja, jednostki systemu Państwowego Ratownictwa Medycznego, dyspozytorzy medyczni, jednostki ochrony zdrowia, Straż Graniczna, Morska Służba Poszukiwania i Ratownictwa oraz inne właściwe w tych sprawach państwowe urzędy, agencje, inspekcje, straże i służby;

-    organizacje pozarządowe - np. Ochotnicze Straże Pożarne, Wodne Ochotnicze Pogotowie Ratunkowe, Górskie Ochotnicze Pogotowie Ratunkowe;

-    społeczeństwo — w ramach samopomocy, pomocy sąsiedzkiej, samoewaku-acji, pomocy rzeczowej i finansowej poszkodowanym;

-    media - w ramach przekazywania rzetelnej informacji i danych, działających jako środki informacji o potencjalnych zagrożeniach, metodach zabezpieczeń, konieczności ewakuacji, potrzebach dla poszkodowanych i realizowanych działaniach.

Jednostki te integrowane są w podsystemie zarządzania, który w ramach koordynacji działań prowadzi do sprawnego i skutecznego osiągnięcia celów tego systemu zarządzania kryzysowego.

Działanie analizowanego systemu determinowane jest przez jego otoczenie wewnętrzne i zewnętrzne. Otoczenie wewnętrzne tworzą:

-    posiadane zasoby kadrowe, rzeczowe, techniczne, informacyjne i finansowe, które z jednej strony tworzą kapitał systemu, a z drugiej mogą stanowić ograniczenie i bariery w podejmowanych działaniach,

-    regulacje wewnętrzne - regulaminy, kodeksy, statuty obowiązujące w poszczególnych podsystemach zarządzania kryzysowego, jak i tworzone stricte na potrzeby funkcjonowania tego systemu,

-    procedury działań, umożliwiające ich sprawną i skoordynowaną realizację,

-    kultura, która jest bazą do podejmowanych działań, ponieważ stanowi zestaw wartości, idei, które decydują o zaangażowaniu jednostek systemu zarządzania kryzysowego w realizację zadań z tego zakresu,

-    system szkoleń, którego celem jest między innymi wpojenie zasad i mechanizmów postępowania, sprawności działań, kształtowania umiejętności podejmowania decyzji w sytuacjach kryzysowych,

-    wiedza, czyli umiejętność interpretacji informacji i nadawania im oryginalnego znaczenia w procesie rozwiązywania problemów, a także zdolność łączenia wiedzy dostępnej z wiedzą ukrytą (indywidualna, płynąca z doświadczenia i posiadanych umiejętności), czyli tzw. „przekształcanie wiedzy”¹¹³,

-    motywacja, czyli zespół środków skłaniających poszczególne osoby do podjęcia określonych działań.

Z kolei otoczenie zewnętrze systemu zarządzania kryzysowego (wejścia do systemu) tworzą:

-    instrumenty zarządzania,

-    system edukacji,

-    polityka,

-    wymagania prawne,

-    potencjalne zagrożenia i informacje o możliwości ich wystąpienia,

-    oczekiwania społeczne,

-    system finansowania.

Model systemu zarządzania kryzysowego przedstawiono na rysunku 13.

K. Ficoń definiuje system zarządzania kryzysowego jako „prakseołogiczny system zbudowany dla potrzeb działań doraźnych i wyjątkowych, integrujący procesy informacyjno-decyzyjne i przepływy fizyczno-materiałowe na bazie przestrzennej infrastruktury technicznej i aktualnej struktury administracyjnej”¹¹⁴. Wjego opinii misją tego systemu jest¹¹⁵:

-    „zneutralizowanie lub zlikwidowanie zagrożeń zanim ze zdwojoną siłą wystąpią negatywne ich skutki i rezultaty,

-    w przypadku pojawienia się negatywnych następstw przystąpienie natychmiast do ich neutralizacji i likwidacji we wszystkich sferach,

-    włączenie zdobytej wiedzy i doświadczenia związanego z likwidacją danego zagrożenia i jego skutków do aktualizacji posiadanych scenariuszy i przygotowanie odpowiedniego systemu profilaktyki i prewencji”.

Zgodnie z powyższym, cele systemu zarządzania kryzysowego można ująć w następujących funkcjach:

-    likwidacja źródeł zagrożeń,

-    zwalczanie skutków zagrożeń,

-    wyciąganie wniosków.

¹¹⁵ Więcej w; I. Nonaka, H. Takeuchi, Kreowanie wiedzy w organizacji, Poltext, Warszawa 2000.

¹¹⁴    K. Ficoń, Inżynieria zarządzania kryzysowego. Wydawnictwo BEL Studio, Warszawa 2007, *.229.

¹¹⁵    Ibidem.