FunkcjonowanieRynku R010 031

średnio do wzrostu wielkości popytu. Wzrost popytu na czynniki wytwórcze, przy danych zdolnościach wytwórczych i przy danym rytmie procesów wytwarzania, może bowiem powodować wzrost poziomu kosztów utrzymywania nagromadzonych zasobów, które są zużywane stopniowo. O osłabieniu bezpośrednich zależności ceno-wo-popytowych mogą więc w tym przypadku decydować kryteria efektywnościowe. Zależności te mogą być dodatkowo osłabiane przez ograniczenia występujące po stronie popytu na produkty finalne.

Procesy materialno-rzeczowe mogą zatem hamować zarówno wzrost popytu na czynniki wytwórcze, mimo spadku ich cen, jak i wzrost podaży produktów finalnych, mimo wzrostu poziomu cen. Materialno-rzeczowe uwarunkowania zmian popytu oraz podaży pod wpływem zmian cen ulegają osłabieniu w długim okresie. Nabierają wówczas znaczenia te ograniczenia klasycznego mechanizmu rynkowego, które są związane z procesami regulowania cen.

6. Procesy negocjacyjne i konkurencyjne

Wyodrębnionym w ramach rynku stosunkom wymiany towarzyszą procesy negocjacyjne, a stosunkom równoległym — procesy konkurencyjne.

Procesy negocjacyjne występują między sprzedawcami a nabywcami. Obejmują one wzajemną wymianę informacji oraz wspólne uzgadnianie decyzji. Podstawy uzgadniania tych decyzji jest mechanizm konfrontacji rozbieżnych aspiracji sprzedawców i nabywców'. Na rynku występuje równocześnie wiele procesów negocjacyjnych, które nie są jednorazowymi zdarzeniami, lecz powtarzającym się ciągle mechanizmem przetargowym między sprzedawcami a nabywcami.

Procesy negocjacyjne mogą obejmować szerszy lub węższy zakres zjawisk, określanych mianem składników tych procesów. Mają one zazwyczaj wieloskładnikowy charakter, poczynając od uzgadniania przedmiotu wymiany (np. rodzaju produktu, pracy), a kończąc na uzgadnianiu organizacyjno-technicznych warunków wymiany (warunków dostawy, płatności, gwarancji itd.). Podstawowe składniki procesu negocjacyjnego pokazano na rys. 4. Składniki te tworzą łącznie przedmiot procesu negocjacyjnego.

Rysunek 4

Składniki procesu negocjacyjnego

Sprzedawca

Przedmiot wymiany

Ilość

Cena

Jakość

Organizacyjno-- techniczne warunki wymiany

<

Nabywca

Rys. 4

Poszczególne składniki procesów negocjacyjnych nie mają autonomicznego charakteru, z czego wynika, że żaden z nich nie jest odrębnym przedmiotem negocjacji. Treścią procesów negocjacyjnych są relacje między ich składnikami. Relacje te mogą przybierać postać zależności komplementarnych lub substytucyjnych. Zależności komplementarne przejawiają się w tym, że każdy przedmiot -wymiany (produkt, usługa, praca) charakteryzuje zawsze określony poziom jakości oraz towarzyszy mu zawsze określony poziom ceny. Przedmiotem procesu negocjacyjnego nie może więc być wyłącznie przedmiot wymiany bez uwzględnienia jego ilości, jakości, ceny itp.

Z kolei zależności substytucyjne przejawiają się w tym, że przedmiotem negocjacji mogą być zróżnicowane relacje między składnikami procesów negocjacyjnych. Niższy poziom jakości przedmiotu wymiany może być podstawą negocjowania niższego poziomu ceny. Wyższy poziom ceny może być podstawą negocjowania korzystniejszych organizacyjno-technicznych warunków wymiany. Zamiar zwiększenia przez nabywców ilości jednorazowego zakupu przedmiotów wymiany stwarza im możliwości negocjowania niższego poziomu ceny jednostkowej itp.

31