FunkcjonowanieRynku R010 021

przepisów prawnych, systemu podatkowego lub podjęcia innych przedsięwzięć regulacyjnych, mających na celu przeobrażenie tych stosunków w taki sposób, aby usprawnić procesy gospodarowania. Wymienione zależności przedstawia rys. 2.

Rysunek 2

Miejsce rynku w procesach gospodarowania

Rynek jako składnik regulacyjnej sfery gospodarowania może być ujmowany w dwóch aspektach, które bezpośrednio wynikają z jego definicji, a mianowicie:

—    w aspekcie podmiotowym,

—    w aspekcie przedmiotowym.

Wyodrębnienie tych dwóch aspektów rynku umożliwia konkretyzację podstaw jego funkcjonowania.

3. Podmioty rynku

Aspekt podmiotowy rynku nawiązuje do istnienia i funkcjonowania podmiotów rynku oraz stosunków, które między nimi zachodzą. Podmioty procesów gospodarowania stają się podmiotami rynku, jeżeli reprezentują podaż lub/i popyt, a więc gdy występują w roli sprzedawców lub/i nabywców-. Działania podmiotów rynku oraz stosunki między nimi są oparte na istnieniu rozbieżnych interesów (aspiracji). Mogą się one ujawniać zarówno w sferze stosunków wymiany między sprzedawcami a nabywcami, jak i w sferze stosunków równoległych, a więc między działającymi na rynku sprzedawcami lub nabywcami.

Podstawowymi podmiotami rynku mogą być przede wszystkim^{1 2}:

—    gospodarstwa domowe (konsumenci),

—    przedsiębiorstwa produkcyjne (przemysłowe przedsiębiorstwa produkcyjne, gospodarstwa rolne),

—    przedsiębiorstwa usługowe (handlowe, transportowe, ubezpieczeniowe itd.),

—    banki,

—    państwo.

Z formalnego punktu widzenia wszystkie podmioty rynku są równorzędne. Stosunki między nimi nie są oparte na zasadzie podległości lub nadrzędności jednych podmiotów nad innymi, lecz na zasadzie formalnej równorzędności³. Formalna równorzędność podmiotów rynku umożliwia wzajemne oddziaływanie na siebie sprzedawców i nabywców, które jest podporządkowane zaspokajaniu ich rozbieżnych aspiracji. Struktura procesu tego wzajemnego oddziaływania zależy przede wszystkim od siły przetargowej sprzedawców' i nabywców.

Podmioty rynku mogą występować wyłącznie jako sprzedawcy lub wyłącznie jako nabywcy, ale najczęściej występują równocześnie jako sprzedawcy i jako nabywcy różnych przedmiotów w'ymiany.

Członkowie gospodarstwa domowego, oferując pracę, zgłaszają jednocześnie popyt na produkty i usługi. Mogą oferować pieniądz, gdy dysponują nadwyżkami pieniężnymi; zgłaszają popyt na pieniądz, gdy odczuwają jego niedobór w stosunku do potrzeb w danym czasie.

21

1

   Wyodrębnienie podmiotów rynku może przybierać również odmienną postać (por. M. Nasiłowski, System rynkowy. Podstawy mikro- i makroekonomii, Warszawa 1996, s. 23 i nast.).

2

   Nie oznacza to, że stosunków między podmiotami rynku nie może charakteryzować istnienie rzeczywistej przewagi sprzedawców nad nabywcami lub odwrotnie, zależnej między' innymi od struktury podmiotowej i przedmiotowej rynku, o czym jest mowa w rozdziale 11.