3582327963

Opowiadanie a nowela.

Syłabizm forma i funkcje w rozwoju historycznym (od średniowiecza do XX w.)

1.    Nowela

•    Zwięzły utwór narracyjny pisany prozą.

•    Ma wyraziście zarysowaną akcję i prostą, zazwyczaj jednowątkową fabułę.

•    O zwięzłości decyduje skupienie się na krótkim, konkretnym odcinku czasowym i ograniczenie dygresji, komentarzy, opisów, szczegółowych charakterystyk postaci itp.

•    Od innych gatunków nowelę odróżniają rygory kompozycyjne, często upodabniające ją do dramatu,

•    Struktura:

0 Akcja obfituje w spiętrzenia przeciwstawnych wartości, postaw

0 motywy spójne i dynamiczne

0 niespodziewane zwroty sytuacji mające zmylić czytelnika

0 wyraźny punkt kuhninacyjny, który decyduje o losach bohatera

0 Podstawowy element komp. nowelistycznej: pointa w zakończeniu — odsłaniająca perspektywę znaczeniową, nie widoczną wcześniej

•    W klasycznie zbudowanej noweli ważne były również powtórzenie motywów, ich kontrast, odwrócenie sytuacji wyjściowej

•    Jako odrębny gatunek ukształtowała się na przełomie średniowiecza i renesansu, gł. literatura włoska, za źródło bezpośrednie uznaje się ustne opowiadania o nowościach — wł. novella. Często były to anegdoty opatrzone pouczającą pointą, plotki polityczne, towarzyskie, ciekawiące i śmieszące czytelnika.

•    Wzory noweli europejskiej upowszechniła staropolska (XVI-XVII w.) w postaci tzw. historii nowelistycznej, wierszowanej i prozatorskiej. Najpełniejszy jednak rozkwit polskiej noweli był w pozytywizmie i realizmie - uznano, że łączy ambicje społeczne i dydaktyczne, psychologiczne i poznawcze.

•    W XX w. nowela traciła już wyrazistość gatunkową, wchłaniała prozę eseistyczną, reportaże, scenariusze filmowe, słuchowiska radiowe

•    Przykładowi twórcy: B. Prus (Kamizelka, Katarynka), H. Sienkiewicz (Latarnik), E. Orzeszkowa (cykl Z różnych sfer), M. Konopnicka uznana za mistrzynię noweli (Miłosierdzie gminy, Mendel gdański)

2.    Opowiadanie

•    podstawowa forma wypowiedzi narracyjnej prezentująca uporządkowany chronologicznie ciąg zdarzeń

•    gatunek epicki, niewielki utwór narracyjny pisany prozą o prostej i nierozbudowanej budowie, zazwyczaj ma jednowątkową fabułę

•    Kompozycja opowiadania jest luźna, dopuszcza obecność epizodów, dygresji, partii opisowych itp.

•    Niewyraźna pointa, ukryta w ogólnym sensie wynikającym z całości