FunkcjonowanieRynku R09)4 295

porozumień jest tym większa, im wyższy jest poziom intensywności konkurencji.

Duże nasilenie tych tendencji może doprowadzić nie tylko do zmniejszenia poziomu intensywności konkurencji, lecz w ogóle do wyeliminowania procesów konkurencyjnych na rynku.

Poziom intensywności konkurencji zależy przede wszystkim od dwóch czynników:

—    liczby sprzedawców działających na rynku (w segmencie rynku) oraz ich udziału w ogólnej wielkości podaży, a więc czynnika związanego ze strukturą podmiotową rynku,

—    jakościowej cechy rynku, jaką jest stopień jego doskonałości (niedoskonałości).

Z kolei stopień doskonałości rynku jest funkcją:

—    stopnia homogeniczności (heterogeniczności) rynku, obejmującego zarówno preferencje nabywców, jak i przedmioty wymiany,

—    stopnia przejrzystości rynku.

Poziom intensywności konkurencji jest kategorią dynamiczną, która ulega zmianom wraz ze zmianami wymienionych czynników.

Intensywność konkurencji na rynku jest kategorią globalną. Dążenie do konkretyzacji tej kategorii wymaga wyodrębnienia przynajmniej dwóch jej rodzajów, a mianowicie:

—    potencjalnej intensywności konkurencji,

—    efektywnej intensywności konkurencji.

6. Potencjalna intensywność konkurencji

Potencjalna intensywność konkurencji jest rozpatrywana przy założeniu, że procesy konkurencyjne na rynku nie podlegają żadnym zakłóceniom i ograniczeniom zewnętrznym ze strony uczestników rynku lub innych podmiotów' życia gospodarczego (np. państwa)¹. Oznacza to, że sprzedawcy działający na rynku nie podejmują innych przedsięwzięć poza aktywnym uczestniczeniem w procesach konkurencyjnych.

Mogłoby się wydawać, żc poziom potencjalnej intensywności konkurencji zwiększa się wraz ze wzrostem liczby sprzedawców działających w danym segmencie rynku. Praktyka nie potwierdza tego typu zależności, a wręcz przeciwnie, wskazuje na zależność odwrotną¹⁸.

Krańcowym przypadkiem najwyższego poziomu potencjalnej intensywności konkurencji jest rynek, na którym działa dwóch sprzedawców o wyrównanej wielkości, sprzedających homogeniczne produkty oraz dysponujących rezerwami zdolności wytwórczych. Przy tego typu strukturze podmiotowej rynku każdy sprzedawca przez usprawnienie produktu może przyciągać popyt nabywców i zmniejszyć jego wielkość kierowaną do konkurenta. Konkurent musi szybko reagować na to usprawnienie produktu, jeżeli zamierza oddalić groźbę utraty dotychczasowej pozycji lub nawet zagrożenie dla swojej obecności na rynku. Najwyższy poziom potencjalnej intensywności konkurencji jest więc osiągany w warunkach homogenicznego duopolu, któremu towarzyszy doskonała przejrzystość rynku, a zatem w sytuacji rynkowej, będącej elementarnym warunkiem pojawienia się konkurencji,

Wzrost liczby sprzedawców w' danym segmencie rynku, a więc przekroczenie granic duopolu, oznacza, że przy danym popycie ich udział w ogólnej wielkości sprzedaży staje się coraz mniejszy. Wraz z malejącym udziałem w ogólnej wielkości sprzedaży w danym segmencie rynku maleje rówmież wpływ poszczególnych sprzedawców na zjawiska i procesy rynkowe. Wzrasta równocześnie stopień uzależnienia każdego sprzedawcy od decyzji i działań podejmowanych przez innych sprzedawców. Wzrastające uzależnienie każdego pojedynczego sprzedawcy od działających na rynku konkurentów¹ powoduje, że jego swoboda w posługiwaniu się potencjalnymi instrumentami konkurencji staje się coraz mniejsza.

Wzrost liczby sprzedawców w danym segmencie rynku zbliża

^!* Panuje na przykład dość powszechne przekonanie, że poziom intensywności konkurencji między przedsiębiorstwem Puma a przedsiębiorstwem Adidas jest wyższy niż w tych segmentach rynku, w których funkcjonuje obok siebie wielu sprzedawców.

295

1

G. Aberle, Wettbewerbstheorie und Wettbewerbspolitik. jw., s. 36.