FunkcjonowanieRynku R1026 327

między produktami oferowanymi przez sprzedawcę oraz jego konkurentów¹¹.

Wpływ stopnia homogeniczności produktów na znaczenie konkurencji jakościowej zależy również od stopnia homogeniczności preferencji nabywców. Jeżeli produkty mogą być przedmiotem różnicowania, natomiast preferencje nabywców charakteryzuje wysoki stopień homogeniczności, to znaczenie konkurencji jakościowej nie może wzrastać. Pojawiają się wówczas dwa czynniki, których oddziaływanie jest skierowane w różnych kierunkach. Zmniejszanie się stopnia homogeniczności produktów sprzyja rozwojowi konkurencji jakościowej, tymczasem wysoki stopień homogeniczności preferencji nabywców jest czynnikiem, który hamuje ten proces.

Znaczenie konkurencji jakościowej wzrasta, jeżeli spadkowi stopnia homogeniczności produktów towarzyszy równocześnie spadek stopnia homogeniczności preferencji nabywców. Oznacza to, że postępującemu różnicowaniu produktów oraz różnicowaniu warunków ich nabywania odpowiadają zróżnicowane preferencje nabywców dotyczące jakości produktów. W warunkach istnienia zróżnicowanych preferencji nabywców nie oczekują oni od sprzedawców jednego poziomu jakości produktu, lecz różnych poziomów jakości. Sprzyja to ekspansji konkurencji jakościowej na rynku¹⁶.

Znaczenie konkurencji jakościowej ulega zmianie wraz ze zmianami stopnia przejrzystości rynku. Koniecznym warunkiem skutecznej konkurencji jakościowej między sprzedawcami jest zdolność nabywców do rozpoznawania różnic jakościowych między produktami oraz warunkami ich oferowania. Zdolność ta zwiększa się wraz ze wzrostem stopnia przejrzystości rynku dla nabywców. W warunkach niskiego stopnia przejrzystości rynku, a więc trudności oceny i porównywania jakości produktów przez nabywców, zmiany tej jakości nie mogą być skutecznym instrumentem konkurencji.

O stopniu skuteczności oraz znaczeniu konkurencji jakościowej

¹⁵    U. Fehl, P. Oberender, Grundlagen der Mikroekonomie, jw., s. 252.

¹⁶    Jest przy tym oczywiste, że skuteczność konkurencji jakościowej na rynku nie może wzrastać, jeżeli jakościowe zróżnicowanie produktów oraz warunków ich oferowania jest nadmierne w stosunku do oczekiwań i preferencji nabywców.

decydują formy rynku oraz jego dynamika rozwojowa. Znaczenie konkurencji jakościowej jest tym mniejsze, im w szerszym zakresie jest rozpowszechniona sytuacja doskonałego polipolu, zakładająca istnienie na rynku homogenicznych produktów. Jej udział w procesach konkurencyjnych na rynku staje się z kolei tym większy, im w szerszym zakresie występuje sytuacja niedoskonałego polipolu, która powstaje i rozwija się w warunkach postępującego różnicowania produktów. Rozwojowa konkurencji jakościowej sprzyja również oligopolistyczna forma rynku. Każdy sprzedawca-oligopolista, dysponując dużym potencjałem ekonomicznym oraz dużym udziałem w rynku, może:

—    wykorzystywać wszystkie instrumenty (składniki) konkurencji jakościowej,

—    zmieniać te instrumenty głęboko, wywołując pożądane reakcje nabywców oraz odroczone w czasie reakcje konkurentów.

Zależności między formami rynku a znaczeniem konkurencji jakościowej ilustruje rys. 94.

Rysunek 94

Konkurencja jakościowa a formy rynku

Znaczenie

konkurencji

jakościowej

Przedstawione czynniki wpływające na znaczenie konkurencji jakościowej na rynku mogą się zmieniać w odmiennych kierunkach w różnych segmentach rynku. Na przykład zmianie form rynku,

327