FunkcjonowanieRynku R1034 335

wcy konkurencja jakościowa może utrzymywać swoje dominujące znaczenie.

Konkurencja jakościowa może tracić dominujące znaczenie na rzecz konkurencji cenowej, jeżeli wykształca się homogeniczny rynek, a więc gdy wchodzą na rynek konkurenci z doskonałymi substytutami. Homogeniczny rynek stwarza bowiem korzystne warunki do rozwoju konkurencji cenowej. Nie oznacza to, że w fazie ekspansji musi się ona stawać dominującym rodzajem konkurencji. Relacje między poszczególnymi rodzajami konkurencji zależą wówczas od zakresu zmian struktury podmiotowej rynku. Im większa liczba konkurentów wchodzi do wykreowanego przez sprzedawcę segmentu rynku, który się rozwija, tym szerszy może być zakres pojawiania się polipolistycznej formy rynku. Jak już wskazywano, forma ta nie sprzyja rozwojowi konkurencji cenowej. Utrzymywanie się dominującego znaczenia konkurencji jakościowej w tej fazie rozwojowej rynku może więc wynikać:

—    z parametryzacji cen, a więc wyłączenia cen z procesów konkurencji,

—    z podtrzymywania jej rozwoju za pomocą różnicowania przez sprzedawców warunków oferowania substytucyjnych produktów.

Konkurencji jakościowej może towarzyszyć wzrost znaczenia konkurencji informacyjnej, skierowanej przez poszczególnych sprzedawców na przeciwdziałanie zmniejszaniu się ich udziału w rynku.

Struktura rodzajowa procesów konkurencji może ulegać radykalnym zmianom w trzeciej fazie rozwojowej rynku — fazie dojrzałości, w której wzrastają ograniczenia ze strony popytu oraz zwiększa się poziom intensywności konkurencji między sprzedawcami o udział w rynku.

Jeżeli zmiany struktury podmiotowej rynku nie prowadzą do parametryzacji cen (doskonały polipol), to w tej fazie wzrasta znaczenie konkurencji cenowej. Przy narastaniu ograniczeń ze strony popytu nie jest możliwe zwiększanie przez sprzedawców udziału w rynku bez operowania ceną oraz obniżania jej poziomu. Dążeniu do operowania ceną są podporządkowane nakłady kapitałowe poszczególnych sprzedawców'. Nie są one skierowane w tej fazie na powiększanie zdolności wytwórczych, lecz na inwestycje, które umożliwiają zmniejszanie poziomu kosztów i cen. Przewagę konkurencyjną na rynku osiąga ten sprzedawca, który może kształtować ceny na niższym poziomie niż jego konkurenci. Postępowanie to może być skuteczne przynajmniej dopóty, dopóki:

—    przyczynia się do wzrostu mobilności popytu na rzecz sprzedawcy obniżającego poziom ceny.

—    pod wpływem nasilonych procesów' innowacyjnych nie pojawiają się na rynku nowe pod względem jakościowym produkty.

Dominujące znaczenie konkurencji cenowej w tej fazie jest związane ponadto z dążeniem sprzedawców do tworzenia za pomocą cen coraz większych barier wchodzenia na rynek przez potencjalnych konkurentów.

Struktura rodzajowa procesów konkurencji ulega zmianom wraz z pojawianiem się fazy depresji, którą charakteryzuje spadek wielkości popytu i sprzedaży. Sprzedawcy, którzy doświadczają największego spadku wielkości sprzedaży, mogą wykazywać wysoki stopień skłonności do wycofywania się z rynku.

Sprzedawcy, którzy doświadczają mniejszego spadku wielkości sprzedaży, a koszty ich WYjścia z rynku kształtują się na wysokim poziomie, mogą dążyć do utrzymywania się na rynku do czasu umożliwiającego sprzedaż nagromadzonych zapasów produktów. Dominującym instrumentem konkurencji staje się w tej sytuacji konkurencja informacyjna, podporządkowana dążeniu sprzedawców' do zwiększania poziomu cenowej elastyczności popytu na produkty o obniżonych cenach. Dominujące rodzaje konkurencji w poszczególnych fazach rozwojowych rynku prezentuje tablica 27.

Tablica 27

Fazy rozwojowe rynku i dominujący rodzaj konkurencji

Faza rozwojowa rynku	Dominujący rodzaj konkurencji
1.    Faza eksperymentalna 2.    Faza ekspansji 3.    Faza dojrzałości 4.    Faza depresji	1.    Konkurencja jakościowa 2.    Konkurencja jakościowa 3.    Konkurencja cenowa 4.    Konkurencja informacyjna.

335