FunkcjonowanieRynku R1282 383

chanizmu rynkowego, jak i do ograniczania konkurencji; a więc redukcji tych korzyści, które wynikają z interwencjonizmu skierowanego na zmiany struktury podmiotowej rynku oraz postępowanie jego uczestników.

Interwencjonizm państwa może w szerszym zakresie dotyczyć podaży produktów lub usług, uwarunkowanej stopniem wykorzystania istniejących zdolności wytwórczych oraz działalnością inwestycyjną. W zależności od tego, czy interwencjonizm zmierza do ograniczania, czy do zwiększania wielkości podaży, uwaga państwa może być skierowana na własną działalność inwestycyjną, ożywianie popytu inwestycyjnego uczestników rynku, zmiany w systemie po-datkowo-kredytowym, eliminowanie lub uruchamianie subwencji rządowych itd.

Podstawowym przedmiotem interwencjonizmu państwa jest z reguły popyt. Interwencja państwa może być skierowana przede wszystkim na zwiększanie popytu, które jest źródłem przezwyciężania recesji oraz czynnikiem pobudzania ekspansji gospodarczej. Poza klasycznymi instrumentami ekonomicznymi służą temu organizowane przez państw'0 przedsięwzięcia publiczne, zwłaszcza w sferze infrastruktury społeczno-ekonomicznej, przyczyniając się do wzrostu zatrudnienia i dochodów jako przesłanki wzrostu popytu. Interwencja państwa może być również skierowana na ograniczanie popytu, jeżeli jego wzrost staje się źródłem nadmiernej inflacji. Służy temu głównie rygorystyczna regulacja przez państwo dochodów podmiotów rynku (system podatkowy).

Przedmiot oraz kierunki interwencjonizmu państwa na rynku zależą przede wszystkim od hierarchii celów formułowanych przez państwo oraz wagi przypisywanej potrzebom bieżącej stabilizacji rynku lub przyszłemu rynkowi, kształtującemu się na gruncie ożywionej ekspansji gospodarczej. Jeżeli w hierarchii tej dominuje dążenie do bieżącej stabilizacji rynku, to antyrecesyjna interwencja państwa związana z ożywianiem popytu może mieć wtórne znaczenie.

Interwencjonizm państwa w zakresie poszczególnych elementów rynku nie może oznaczać eliminacji rynkowego mechanizmu alokacji produktów i usług. Jego podstawowa funkcja polega na przeciwdziałaniu deformacjom tego mechanizmu, który może być zakłócany zarówno przez podmiotową strukturę rynku, jak i przez postępowanie jego uczestników.

5. Interwencjonizm pośredni na rynku

Interwencjonizm państwa może występować w różnych dziedzinach życia gospodarczego, wykraczając poza funkcjonowanie rynku, co nie oznacza, że nie ma on wówczas żadnego związku z rynkiem. Związek interwencjonizmu państwa z rynkiem może być bezpośredni lub pośredni⁸.

Istnienie bezpośredniego związku oznacza, że celem interwencjonizmu państwowego jest bezpośrednie regulowanie rynku, zarówno w jego ujęciu podmiotowym, jak i przedmiotowym.

Istnienie pośredniego związku oznacza, że cele interwencjonizmu są lokowane poza rynkiem, który doświadcza jedynie skutków przedsięwzięć interwencyjnych państwa, podejmowanych z myślą o regulowaniu innych zjawisk lub procesów gospodarczych. Z punktu wadzenia rynku może on być określony mianem interwencjonizmu pośredniego. Odzwierciedleniem tej formy interwencjonizmu jest oddziaływanie państwa na rynek za pośrednictwem pozarynkowej sfery regulacyjnej (np. systemu przepisów prawmych w zakresie bezpieczeństwa pracy lub ochrony środowiska) oraz kształtowania realnej sfery gospodarowania (procesów materialno-rzeczcwych). W ten sposób oddziaływanie państwa może być skierowane w trzech kierunkach, co pokazuje rys. 99.

Interwencjonizm, który wykracza poza bezpośrednie regulowanie rynku, jest związany przede wszystkim z udziałem państwa w:

— restrukturyzacji gospodarki,

* Wyodrębnienie interwencjonizmu bezpośredniego i pośredniego może być interpretowane jako występowanie dwóch form interwencji państwa na rynku. Jest to rozróżnienie odmienne od spotykanego w literaturze, które łączy' interwencjonizm bezpośredni i pośredni ze środkami bezpośredniego lub pośredniego oddziaływania państwa na procesy gospodarcze.

383