FunkcjonowanieRynku R1286 387

tyki stabilizacyjnej, akceptuje długotrwałość procesów dostosowawczych oraz nie uczestniczy w kreowaniu stabilnych ram instytucjonalnych dla działań podmiotów rynku¹⁰. Głównym założeniem polityki stabilizacyjnej państwa jest dążenie do utrzymywania takiej wielkości produkcji, aby powstały dzięki niej produkt narodowy oscylował wokół poziomu zapewniającego pełne wykorzystanie czynników wytwórczych. Państw'0, pełniąc funkcje stabilizacyjne, wpływa zarówmo na postępowanie uczestników' rynku, jak i na ograniczanie częstotliwości i głębokości zmian poszczególnych elementów rynku.

Funkcja socjalna jest związana szczególnie z podejmowaną przez państwo działalnością na rzecz ochrony socjalnej społeczeństwa. Działalność ta jest rozwijana często pod wpływem dążenia państwa do łagodzenia skutków funkcjonowania rynku. W zależności od rodzaju świadczeń oraz stopnia odpłatności za efekty rozwijanej przez państwo działalności socjalnej, może być ona związana bądź ze spadkiem popytu, bądź z jego wzrostem, któremu nie towarzyszy wprost wielkości podaży (np. świadczenia dla bezrobotnych). Rozwój działalności socjalnej nie jest bezpośrednio związany z regulowaniem rynku, chociaż skutki tego rozwoju wpływają na jego funkcjonowanie.

Rozwój interwencjonizmu, połączony z realizowaniem przez państwo funkcji alokacyjnych, redystrybucyjnych, stabilizacyjnych i socjalnych, wynika przede wszystkim z:

—    niepełnej zdolności rynku do rozwiązywania pewmych problemów lub regulowania pewmych zjawisk (długookresowe przemiany strukturalne, stabilizowanie gospodarki),

—    zawodności rynku jako mechanizmu regulacyjnego, który w szerszym lub węższym zakresie musi być zastępowany mechanizmami uruchamianymi przez państwo,

—    konieczności eliminowania lub łagodzenia negatywnych skutków funkcjonowania rynku.

¹⁰ Por. J. Wierzbołowski, Interwencjonizm państwowy we współczesnej gospodarce rynkowej, Warszawa 1991, s. 5.

6. Interwencjonizm bezpośredni na rynku

W przeciwieństwie do interwencjonizmu pośredniego, któremu przyświecają inne cele niż regulowanie rynku, interwencjonizm bezpośredni jest skierowany wprost na regulowanie rynku. Interwencjonizm państwa nie jest w tym przypadku konsekwencją niemożliwości osiągania zamierzonych celów za pomocą rynku (niezdolność lub zawodność rynku), lecz wynika z dążenia do podwyższenia stopnia realizacji celów za pomocą rynku. Możliwość realizacji celów za pomocą rynku zależy przede wszystkim od stopnia jego sprawmości. Dążenie do podwyższenia tej sprawności jest podstawową przesłanką rozwoju interwencjonizmu państwa związanego bezpośrednio z rynkiem.

Sprawne funkcjonowanie rynku wymaga stworzenia dlań koniecznych warunków instytucjonalnych. W procesie współtworzenia tych warunków uczestniczy państwo, które:

—    kreuje niezbędną infrastrukturę rynkową,

—    opracowuje oraz wdraża formalnoprawną regulację działania rynku, jego uczestników oraz kontaktów między nimi.

Państwo zmierza w ten sposób do zapewnienia zgodności funkcjonowania rynku z ogólnym porządkiem życia gospodarczego. Rynek może funkcjonować na zasadzie pełnej samoregulacji, jednakże nie może się to odbywać poza elementarnym porządkiem prawnym, regulującym życie społeczno-ekonomiczne.

Podstawowym czynnikiem decydującym o stopniu sprawności rynku jest zakres występowania oraz stopień nasilenia zjawisk konkurencyjnych. Interwencja państwa w tej dziedzinie zmierza zwłaszcza do przeciwdziałania pojawianiu się i rozprzestrzenianiu zjawisk monopolistycznych oraz ochrony konkurencji. Przejawia się ona w dwóch kierunkach postępowania:

—    podejmowaniu przedsięwzięć restrykcyjnych w stosunku do praktyk monopolistycznych,

—    podejmowaniu przedsięwzięć zmierzających do wspierania i ożywiania konkurencji.

387