130859236

Rozwój rozumie się najczęściej jako długotrwały proces, w trakcie którego dokonują się ukierunkowane, prawidłowo następujące po sobie zmiany, prowadzące do stopniowego przechodzenia od form, czy stanów niższych lub prostszych do bardziej złożonych, wyższych. Jak zatem możemy określić rozwój człowieka?

Współcześnie przyjmuje się, że rozwój człowieka jest wypadkową sił biologicznych, których podstawą jest genotyp danej jednostki oraz wpływów społecznych (generujących uczenie się osobnicze) pod wpływem stymulacji płynącej z otoczenia, a organizowanej głównie przez innych ludzi.

W tym kontekście A. Brzezińska (2000)¹ stwierdzenia:

-    człowiek zmienia się i rozwija przez całe swoje życie, co dostrzegalne jest we wszystkich okresach rozwojowych (a zatem powiemy: „w każdym stadium rozwojowym człowiek jest inny”),

-    rozwój jednostki należy dostrzegać jako zmienność i ciągłość jednocześnie (stąd mówimy: „człowiek jest ciągle ten sam, ale nie taki sam”),

-    rozwój należy rozpatrywać jako całościowy (holistyczny), a jednocześnie w jego poszczególnych aspektach: somatycznym, intelektualnym, emocjonalnym, społecznym i duchowym (i tu możemy powiedzieć: „człowiek jest całością i każdą cząstką jednocześnie”),

-    zmiany rozwojowe należy analizować w kontekście aktualnych w danym etapie życia człowieka siedlisk oraz interakcji ze swoim środowiskiem, głównie społecznym (czyli: „liczą się korzenie człowieka, a jednocześnie to, co tu i teraz”).

Następnym ważnym dla nas zagadnieniem w ocenie rozwoju człowieka jest określenie czynników decydujących o procesie rozwojowym. Pomijając szczegółowe omówienie znanych teorii rozwoju człowieka w ujęciu historycznym (natywistyczną uznającą genotyp jako najważniejszy czynnik rozwoju, środowiskową, konwergencji uznającej współdziałanie obu tych czynników oraz czteroczynnikową wymieniającą jeszcze wychowanie i własną aktywność) skupimy się na jednej z nowszych koncepcji.

Wielu psychologów podkreśla obecnie, iż z wymienianych czterech podstawowych czynników rozwoju człowieka (geny, środowisko, aktywność i wychowanie) najważniejsza jest własna aktywność jednostki. A. Matczak (1996)² podkreślając zasadnicze znaczenie własnej

7

1

   A. Brzezińska, (2000), Psychologia rozwoju człowieka, w: J. Strelau, Psychologia t 1, Gdańsk, GWP.

2

   A Matczak.(1996), Rozwój ontogenetyczny człowieka, w: Z. Włodarski, A. Matczak, Wprowadzenie do psychologii, Warszawa, WSiP.