ekonomika (149)

y. M«ay w transporcie

Każda jednostka gospodarcza w szerszym lub węższym zakresie prowadzi rachunek kosztów. Rachunek kosztów można określić jako ogól czynności zmierzających do ustalenia w różnych przekrojach wysokości opłaconych nakładów pracy żywej i uprzedmiotowionej, wyrażonych w pieniądzu, dokonanych w przedsiębiorstwie w określonym czasie i z określonym przeznaczeniem"¹. Do głównych elementów rachunku kosztów można zaliczyć:

*    dokumentację kosztów;

*    ewidencję kosztów;

*    kalkulację kosztów;

*    rozliczanie kosztów.

W szerszym ujęciu jako elementy rachunku kosztów można też potraktować planowanie i analizę kosztów^{2 3}.

Koszty poniesione przez przedsiębiorstwo ujmuje się i klasyfikuje w różnych przekrojach (tab. 9.1). Pbdstawowymi celami tych działań są:

• uzyskanie szczegółowych informacji o ich wysokości, strukturze, wzajemnych zależnościach między składnikami, przyczynach powstawania, a także o ich wpływie na wynik finansowy przedsiębiorstwa czy ceny sprzedaży;

- utrzymanie kosztów na racjonalnym poziomie;

« ustalenie osób odpowiedzialnych za ich wysokość, ftodzjały zawarte w tab. 9.1 mają znaczenie nie tylko teoretyczne, ale służą praktycznym potrzebom w zakresie planowania, ewidencji, kalkulacji, kontroli, czy analizy, a także podejmowaniu określonych decyzji gospodarczych, wspomagając zarządzanie przedsiębiorstwem. Informacje wynikające z rachunku kosztów są wykorzystywane przede wszystkim do .

■ planowania optymalnej struktury asortymentowej produkcji;

•    ustalania cen;

•    analizy opłacalności prowadzonej działalności;

•    kontroli i oceny efektywności działania.

Świadczenie usług przez przedsiębiorstwa transportowe powoduje powstawanie kosztów, które w różny sposób obciążają trzy grupy podmiotów¹":

•    przedsiębiorstwa transportowe;

•    państwo i społeczeństwo;

•    użytkowników transportu.

Koszty, które ponosi przedsiębiorstwo transportowe świadcząc usługi, nazywa się kosztem własnym produkcji. Koszty obciążające państwo i społeczeństwo, w związku z realizacją działalności transportowej przez określone podmioty go-

1>h. 9.1. Kryteria klasyfikacji kosztów

Kryterium klasyfikacji	Podział kosztów
Układ rodzajowy	Amorty zacja	Zużycie materiałów i energii	Usługi obce	Wyna- 1 grodze- 1 nia	Ubezpieczenia 1 Podatki pozostałe! społeczne i inne 1 i opłaty \ koszty 1 świadczenia 1 \ rodzą jo-1 we
iypy działalności	Działalność
	podstawowa		pomocnicza i socjalna | zarządu
Układ kalkulacyjny	Bezpośrednie				Pośrednie
Zależność od rozmiarów produkcji	Zmienne				Stale
Miejsce powstawania kosztów	Jednostka jako całość		Wydziały		Stanowiska 1 Realizowane w ramach 1 funkcje wydziałów
Fan procesu	Zakup Działalność podstawowa | Sprzedaż

Źródło: opracowanie własne na podst. X Naumiuk Koszty u» rmchunkouMJŚci fmsnsoale) Infot Warszawa 2000,5.47.

Rys. 9-2- Struktura kosztów transportu

Żridfe: R Quinet. R. Ylckerman: Principia of transport eamomics. Elgaz Cheltenham 2004. s. 121.

1

J. Ma tusze wicz: Rachunek kosztów Finanse-Serwis. Warszawa 1994, s. 5.

2

*** T. Naumiuk: Koszty w rachunkowości finansowej In for. Warszawa 2000, s. 30. ³⁹⁷ Umiem, s. 686.

3

Ekonomika transportu. Red. J. Bumewicz, op. ci/., s. 80.