ekonomika (189)

376

II Rachunek ekonomiczny wkiMfmat

(poiób można lei porównać inwestycje, które z założenia nie będą przynosić dochodów (NPV ujemny), i sprawdzić, w którym przypadku zdyskontowane koszty będą niższe. Na przykład przeprowadzając rachunek ekonomiczny dotyczący wyboru marki samochodu ciężarowego o takiej samej ładowności, będziemy mieć różnicę w nakładach inwestycyjnych na jego zakup oraz w kosztach bieżącej eksploatacji (paliwo, smary, oleje, opony) i utrzymania (koszty remontów, częśd zamiennych, ubezpieczenia, itp.). Aby obliczyć NPV, będziemy w zasadzie dyskontować ujemne przepływy finansowe i w każdym przypadku otrzymamy NPV < 0. W tym przypadku powinien być wybrany taki wariant do realizacji, dla którego NPV będzie największe, chociaż ujemne. Z kolei gdy za stopę dyskonta przy obliczaniu NPV podstawimy stopę zwrotu najlepszej inwestycji alternatywnej względem rozpatrywanego projektu, wówczas otrzymanie dodatniej wartości NPV będzie oznaczać, że rozpatrywana inwestycja jest bardziej rentowna od pozostałych.

Dodatnia wartość NPV wcale nie przesądza o realizacji projektu, gdyż nie wiemy, jak bliski jest on granicy opłacalności i czy posiadane fundusze złożone w banku nie przyniosłyby większych korzyści. Z tego powodu obliczamy jeszcze wewnętrzną stopę zwrotu, która określa rzeczywistą stopę dochodu uzyskiwaną z inwestycji w ciągu całego okresu. O ile przy obliczaniu wartości bieżącej netto NPV stopa jest wielkością określoną, a analiza polega na sprawdzaniu, czy NPV dla danego projektu przyjmuje wartość powyżej zera (dla tej stopy procentowej), to w przypadku wewnętrznej stopy zwrotu poszukiwana jest wartość stopy dyskontowej przy NPV równym zero (przy danym okresie trwania projektu i znanych przepływach pieniężnych).

Wewnętrzna stopa zwrotu IRR jest to taka wartość stopy dyskontowej, przy której NPV = 0,co oznacza wartość stopy dyskontowej powodującej zrównanie zdyskontowanych wpływów i wydatków:

NCF, 0 + 0"

= 0

NPV = l

•4

Obliczenie wartości IRR na podstawie powyższego wzoru jest dosyć skomplikowane, jeśli nie używa się komputera (arkusze kalkulacyjne mają wbudowane funkcje wyliczające IRR). Przybliżony wynik można otrzymać metodą kolejnych przybliżeń, obliczając NPV dla różnych stóp dyskontowych. Procedura ustalenia wartości IRR obejmuje wówczas kilka etapów. W pierwszej kolejności należy ustalić przepływy pieniężne netto w kolejnych latach realizacji i funkcjonowania analizowanego przedsięwzięcia inwestycyjnego. Następnie metodą prób i błędów wybiera się dwie wielkości stopy dyskontowej, r, oraz t_v przy których:

•    obliczona na podstawie stopy r, wartość NPV_X jest zbliżona do zera, ale jest dodatnia;

•    obliczona na podstawie stopy r₂ wartość NPV₁ jest zbliżona do zera, ale jest ujemna.

w_#jqc powyższe dane, wewnętrzną stopę zwrotu można obliczyć następująco

IRR

. NPV_t * (r_a — r,)

NPV_t - NPVj

Ustalony na podstawie tego wzoru poziom IRR jest tym dokładniejszy, im ggiiuca między r, oraz r, jest mniejsza.

Wewnętrzną stopę zwrotu, jako kryterium oceny opłacalności projektów inwestycyjnych, można stosować zarówno do oceny pojedynczych przedsięwzięć.

■ też do wyboru najbardziej opłacalnych wariantów spośród potencjalnych.

I^eli IRR jest niższe od stopy oprocentowania depozytów, to rozsądne jest zaniechanie inwestycji i założenie lokaty w banku. W tym drugim przypadku należy kierować się maksymalizacją IRR. Najbardziej opłacalne jest to przedsięwzięcie, które charakteryzuje się najwyższym poziomem IRR.

Analiza ekonomiczna projektu inwestycyjnego jest rozszerzeniem analizy finansowej i bada szerszy społeczno-gospodarczy aspekt przedsięwzięcia. W wyjęło, analizy ekonomicznej zostają dodatkowo określone koszty i korzyści społeczno-ekonomiczne oraz pewne korekty przepływów pieniężnych. Punktem wyjścia jest tabela przepływów finansowych do wyliczenia wskaźników flpV i IRR- Przedstawione w niej przepływy pieniężne uzupełnia się o następujące elementy⁴⁸⁹:

, korekty przepływów pieniężnych o transfery (odejmuje się m.in. podatki, dotacje, koszty finansowe, które nie odzwierciedlają rzeczywistych kosztów ponoszonych przez społeczeństwo, a są jedynie narzędziem redystrybucji dochodów);

•    korekty cenowe, dotyczące dóbr i usług oraz płac (przekształca się ceny rynkowe i płace nominalne w ceny i płace kalkulacyjne, gdy realne ceny/płace są zniekształcone z powodu niedoskonałości rynku);

•    koszty i korzyści zewnętrzne (dodaje się) generowane przez projekt dla podmiotów innych niż inwestor, również dla gospodarstw domowych.

Inwestycje w infrastrukturę transportową są źródłem wielu kosztów i korzyści uzyskiwanych przez poszczególne podmioty i przez gospodarkę jako całość, które powinny być uwzględnione w analizie ekonomicznej. Często efekty zewnętrzne, które są łatwe do zidentyfikowania, okazują się trudne do wycenienia. Do korzyści o charakterze ekonomiczno-społecznym, wynikających z inwestycji infrastrukturalnych w transporcie, można zaliczyć*⁹⁰:

A. Cula, R. Stanek: Cele i zakres analizy finansowej oraz analizy spolecz no-ekonomicznej w świetle fm/gototoań wniosków o dofinansowanie przedsięwzięć z funduszy Unii Europejskiej. Warszawa 2004, s. 9. httpyAnvw.funduszestnikturalne.gov.pl/NR/rdonlyres/350B5E25-EE72-46E7-A03B-AA3C69DA70E2/ (Kmaliza_finans_spol_ekonom_fundusze.pdf z 27.08.2005. ^m Ibidem, s. 23-25.

T. Miler. J. Zysnarski, op. cii., s. 97; Analiza kosztów..., op.cit.s. 38.