50 (216)

żywanych w danym momencie osobistych kryzysów, czy też warunków ekonomicznych) raczej rzadko można polegać na ojcach. Często opuszczają oni rodziny i uciekają od odpowiedzialności. To matki pozostają najczęściej przy dzieciach i to na nich skierowane są głosy oburzenie -kiedy nie wypełniają one swoich zadań lub wypełniająje w sposób niedostateczny.

Jeśli wyjdziemy z tego założenia, że niemowlę już w pierwszych miesiącach swego życia aktywnie szuka związków, które czasem określa się pojęciem poszerzonej symbiozy albo współdziałania, wtedy pojawia się pytanie, czy interakcje te mają miejsce jedynie w związku między dzieckiem i matką. Trzecią osobą może być ojciec, albo też inne osoby należące do systemu rodzinnego.

Tylko nieliczni autorzy rozważyli do tej pory możliwość, że wczesne interakcje mogą mieć od samego początku charakter zarówno dia-dy jak i triady oraz że w dalszym przebiegu rozwoju człowieka wszystkie udane związki orientują się na trzecie osoby, tak jak z punktu widzenia biologii dziecko powstało jako trzecie ze związku ojca i matki.

Wraz z tą trzecią osobą pojawia się w procesie życiowym kolejny wymiar-jest to reprezentacja świata z jego wymaganiami, wyzwaniami i żądaniami działania. Ten „trzeci człowiek” stanowi ogniwo łączące matkę i dziecko oraz umożliwia kreatywny rozwój, ponieważ zawiera w sobie szansę otwarcia się na zewnątrz. Naprzemienne zwracanie się do matki i ojca umożliwia różnorodne doświadczenia. Zadanie dziecka polega na integrowaniu różnie spostrzeganych obiektów i związków między nimi. I tak na przykład dostrzegane z oddali obiekty porównywane są z tymi, które widzimy z bliska, różne perspektywy mogą zostać do siebie odniesione. Triada między matką - ojcem - dzieckiem umożliwia z systemowego punktu widzenia danemu osobnikowi poznawanie wielu perspektyw. Ojciec i matka spostrzegani są na zmianę przez dziecko, a z każdym z nich realizowane są inne interakcje.

Żywa triada umożliwia doświadczenie jedności z innymi oraz rozgraniczenia w stosunku do nich, co z kolei w zależności do stopnia rozwoju dziecka tolerancji na frustrację i przedłużenia czasu oczekiwania na zaspokojenie potrzeb może się różnie objawiać. Doświadczenie rozgraniczenia zawiera w sobie potencjał konfliktów, ale nie należy go rozumieć jako tragicznego. Przygotowuje ono grunt tworzenia własnej pozycji w świecie i uczenia się aktywnego przejmowania za nią odpowiedzialności.

Dzięki tej triadzie pojawiają się nowe potencjały bodźców, które odpowiadają ukierunkowanemu na zróżnicowanie spostrzeganiu dziecka. Nawet jeżeli wczesny związek między matką a dzieckiem jest najsilniejszym czynnikiem w tej pierwszej triadzie, to trzecia osoba stanowi w nim ważny element, decydujący o zachowaniach, mających na celu przywiązanie i usamodzielnienie się. Jeżeli istnieją zmienne czynniki kontekstu w związku matka - ojciec - dziecko, wtedy dziecko ma już w pierwszych miesiącach swojego życia możliwość przejęcia zmiany perspektyw. Zdolność ta ma decydujące znaczenie dla rozwoju empatii, samodzielności, to znaczy własnej tożsamości. Są to podstawowe kwalifikacje, konieczne do przejęcia odpowiedzialności i obowiązków.

Ojciec ma jeszcze inne ważne znaczenie w tym trójkącie związków. Stanowi on konieczną równoważnię dla związków między matką i dzieckiem. Aby matka mogła dopuścić do usamodzielnienia się dziecka, potrzebuje ona wsparcia i miłości na dorosłej płaszczyźnie. W jednakowej mierze dziecko potrzebuje ojca, aby mogło odważyć się na postawienie pierwszych kroków, oddalających je od matki, prowadzących w stronę innych, czyli „świata”.

Tym samym istotne jest, czy istnieją systemy odniesienia dla dziecięcej orientacji, w których egzystują zarówno obiekty poświęcenia, jak i możliwości różnicowania.

W trakcie rozwoju zmienia się konstelacja tego trójkąta. Dziecko przeżywa w fazie autonomii świadomie różnice płci. W kontraście męskich i kobiecych ról wykształca ono własną tożsamość jako dziewczynki i przyszłej kobiety oraz chłopca i przyszłego mężczyzny. Poza tym rodzice są dla dziecka modelem, jak mężczyzna i kobieta mogą żyć ze sobą w partnerskim związku, kochać się i przezwyciężać konflikty. W okresie dorastania, podczas fazy odłączania się młodego człowieka od rodziny, ważne staje się, jak rodzice kształtują swój związek jako para. Jeżeli im się to nie uda, istnieje niebezpieczeństwo, że ich dorastające dziecko będzie miało trudności z usamodzielnieniem się, ponieważ ewentualnie musi ono przejmować funkcje zastępczego partnera i dlatego też ma problemy ze zdystansowaniem się do rodziców.

— 101 —